Аринский язык

Материал из Википедии — свободной энциклопедии
Перейти к навигации Перейти к поиску
Аринский
Страны Россия
Статус мёртвый язык
Вымер XVIII в.
Классификация
Категория Языки Евразии

Енисейская семья

Арино-пумпокольская группа
Языковые коды
ISO 639-1
ISO 639-2
ISO 639-3 xrn
IETF xrn
Glottolog arin1243

Аринский язык — мёртвый язык енисейской семьи. Вышел из употребления во второй половине XVIII века. Был распространён к северу от Красноярска. Аринские гидронимы на -set, -sat (sat 'река') плотно представлены в бассейне Средней Оби, в частности на Кети, Чижапке и Чае; довольно широко распространены и аринские гидронимы на -kul' (kul' — вода, река). Грамматический строй — агглютинативно-флективный, преобладали синтетические средства выражения грамматического значения. Письменность отсутствовала. Аринский язык наиболее близок пумпокольскому языку.

Лексика[править | править код]

Общие сведения[править | править код]

Имя существительное[править | править код]

Некоторые существительные родственных языков енисейской семьи
бог небо вечер лес дерево земля глина поле снег вода ветер дух вино
Аринский еc эc пись още тьюбурунг кья́ба тье паи арага́
Коттский еш пи́чига акь панг карерь тикь уль
Ассанский эc, эш эш пиджига енаӷа́й панг тьӷу ка́рань тикь, тыгь уль бей
Имбатский ес ес бись акь оксе бах лямь беть уль бей бино
Пумпокольский еч еч бичидинь, бись акь оксы бинг ембагь тыгь, бечь уль бей бино
Примечание [1][2] [3] [4][5][6] [7] [8][9][10] [11] [12][13] [14] [15] [16] [16][17] [18][9]


Соматизмы[править | править код]

Соматизмы языков енисейской семьи
волос голова ухо глаз нос рот язык щёки борода плечо рука пальцы нога живот спина плоть сердце
Аринский кья́ганг колкья уткьэно́нг тенг аркӷуй бюкьо́н алъяп быкӷолю́нг королеп хинанг пъӷяга кӷо́лпас пил пъӷорга кӷоп ис шеноугбу
Коттский ӷингаян тага́й кало́ган те́чаган анг ӷобїй алуп хо́лан гу́луп ӷе́нарам кенгаран тога́н пу́ланг’ тулок ӷа́пар ич ши́табїи
Ассанский хинга́ян тогаѝ коло́ган теш анг ӷу́ӷуй алуп ӷо́лан хулу́п ӷенар кенгар хаубе́джар пула́нг трилок ко́гар ич шита́бу
Имбатский тенге ко́йго, тю окден деес олн ко ей колле́денг кулгунг, ха́де ыля тегон тегон ка́сса бӷуй бгебет кит ӷу
Пумпокольский хы́нга колка аткин дат ӷанг кӷан ай пинет хле́пукь тон тон ток анинг канг колпар цич пфу
Примечание [19][20]
[21][22]
[23]
[24][25]
[26][27]
[28]
[29][30]
[31][32]
[33]
[28][34]
[35][36]
[37][38]
[39][40]
[41][42]
[43][44]
[45]
[46][47]
[48][49]
[50][51]
[52][24]
[53]
[54][55]
[56][57]
[58][59]
[60][61]
[62][63]
[64][65]
[66][63]
[45][26]
[67][66]
[68]
[69][70]
[71][72]
[73][74]
[75][76]
[77]
[45][78]
[79][76]
[31]
[80][81]
[82][83]
[84][85]
[86][87]


Термины родства[править | править код]

Термины родства языков енисейской семьи
отец мать сын дочь брат сестра муж жена девочка мальчик дитя человек
Аринский ипя, бъяп бя́мя бикял бик-ялья бамага́л бамагалья бикъярьят бикӷама́л бикъялья бикъял алполат кьит
Коттский оп ама пуп пфеум побе́ш побеча (ст.), пїеча (мл.) ӷаткит али́т ли́тюли яка́т пуп илит
Ассанский оп ама пуп пун побе́ш побеш ӷадкипь алит алитъяли ялѝ ялы ӷи́т
Имбатский об ам бып бьун биссеп биссе́п бтет бги́м химъдю́л дюл дул кет
Пумпокольский аб ам фалла пи́кола акил (ст.), бичь (мл.) хей-кит (ст.), бичь (мл.) илзет илзем пикола фалла хилу́нгла кит
Примечание [88][89]
[90][91]
[92][93]
[94][46]
[95]
[96][97]
[50][98]
[99]
[96][87]
[100][101]
[69][102]
[103][104]
[105][106]
[107]
[103][104]
[108][109]
[106][110]
[96][111]
[112][113]
[114][115]
[96][116]
[76][114]
[117]
[96][118]
[60][69]
[119]
[96][120]
[121][122]
[98][123]
[124][97]
[121][125]
[60][126]
[127][128]
[129][130]
[82][131]


Фаунонимы[править | править код]

Фаунонимы языков енисейской семьи
орнитонимы зоонимы ихтионимы
птица яйцо гусь утка голубь бык корова баран конь собака мышь рыба
Аринский ангь самь понья буга́ тӷюга ула́ть ильчапь сонгде илти
Коттский шу́лей ша́ме пинь тьыг тӷигь кои хушь алчи́пь дюта тигь
Ассанский шу́лей ша́ме пинь пайто́ть шарь тыгь кои ӷушь алчи́пь гу́да тыгь
Имбатский е темь, чемь бень кусь конь типь бунгдилзе иссе
Пумпокольский кегьячень егь, таньянгь хамь бань егечакь обча куcь, куть тци, чыпь уте ги́те
Примечание [132] [38][133]
[134][135]
[136]
[137][138]
[139][140]
[141][142]
[143][144]
[145][103]
[146]
[147][148] [149][150]
[151][152]
[153][154]
[155][156]
[157]
[158][159]
[160][159]
[161][162]
[163][164]
[165]
[166][167]
[168][169]
[170]
[171][122]
[172][173]
[174]
[175][176]
[155][177]
[178]


Числительное[править | править код]

Числительные языков енисейской семьи
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 100 1000
Аринский кӷузей ки́на тьюнга ша́га ка́ла эгга ынья кинаманчау́ кӷусаманчау кӷо́а иусь н/д
Коттский ӷуча инья тонга че́га ке́га келуча кели́на хелто́нга ӷучабуна́га ӷа́га алчиньтамши н/д
Ассанский га́уту инеэ тонгья шеггïангь геигьянгь геилу́джïангь геилинïангь гейлтанеïангь годжибунагïангь ӷачïангь алчиньтамшу н/д
Имбатский хузамь ынамь донгамь сïа́мь кагьамь агамь энӷамь ымемь-бэнземь-хоемь хуземь-бэнземь-хоемь ко́гомь ки́ӷя когакиӷя
Пумпокольский ху́та нинеангь донга цї́анг хе́илангь аггьянгь оньянгь ӷинбассïангь ху́та-ямосса-хайянгь хайянгь утамса ха-утамса
Примечание [45][162][179]
[180][181]
[182][183][184]
[185][186]
[150][187]
[188]
[189][190][191]
[192][83]
[193][132][194]
[195][108]
[196][197][194]
[198][199]
[185][200][194]
[201][202]
[182][203][194]
[62][20]
[45][162][204]
[180][181]
[45][205][179]
[206][207]
[208][167]
[209][174]
[79][67]


Цвета[править | править код]

Определения цветов языков енисейской семьи
белый чёрный красный зелёный
Аринский тьӷама тӷюма тьӷу́ра итты́ма
Коттский тегама тгу́ма шу́рама шу́ига
Ассанский те́гама ту́ма шу́рама
Имбатский ксе́намь ту́емань су́леман ка́галынгбазань
Пумпокольский тамхо, тамеӷо ту́ма ту́лзи ко́мулзи
Примечание [210][211][212][213][214] [215][216][217][216] [218][219][220][221] [222][133][195][223]


Примечания[править | править код]

  1. Паллас, 1791, ч. 2, с. 144-145.
  2. Паллас, 1791, ч. 2, с. 159-160.
  3. Паллас, 1787, с. 284.
  4. Паллас, 1791, ч. 3, с. 372.
  5. Паллас, 1791, ч. 1, с. 40.
  6. Паллас, 1791, ч. 2, с. 125.
  7. Паллас, 1791, ч. 3, с. 328.
  8. Паллас, 1791, ч. 1, с. 170.
  9. 1 2 Паллас, 1791, ч. 1, с. 193.
  10. Паллас, 1791, ч. 3, с. 384.
  11. Паллас, 1791, ч. 4, с. 277-278.
  12. Паллас, 1789, с. 25.
  13. Паллас, 1791, ч. 3, с. 70.
  14. Паллас, 1787, с. 269.
  15. Паллас, 1791, ч. 4, с. 311.
  16. 1 2 Паллас, 1791, ч. 1, с. 177.
  17. Паллас, 1791, ч. 3, с. 378.
  18. Паллас, 1791, ч. 1, с. 95.
  19. Паллас, 1787, с. 79.
  20. 1 2 Паллас, 1791, ч. 1, с. 389.
  21. Паллас, 1791, ч. 4, с. 411.
  22. Паллас, 1791, ч. 4, с. 189.
  23. Паллас, 1791, ч. 4, с. 437.
  24. 1 2 Паллас, 1791, ч. 2, с. 408.
  25. Паллас, 1791, ч. 4, с. 146.
  26. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 220.
  27. Паллас, 1791, ч. 2, с. 403.
  28. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 280.
  29. Паллас, 1791, ч. 4, с. 344.
  30. Паллас, 1791, ч. 2, с. 303.
  31. 1 2 Паллас, 1791, ч. 2, с. 409.
  32. Паллас, 1791, ч. 3, с. 325.
  33. Паллас, 1791, ч. 1, с. 119.
  34. Паллас, 1791, ч. 4, с. 197-198.
  35. Паллас, 1791, ч. 2, с. 19.
  36. Паллас, 1791, ч. 2, с. 12.
  37. Паллас, 1791, ч. 1, с. 103.
  38. 1 2 Паллас, 1791, ч. 1, с. 74.
  39. Паллас, 1791, ч. 3, с. 333.
  40. Паллас, 1791, ч. 1, с. 347.
  41. Паллас, 1791, ч. 1, с. 244.
  42. Паллас, 1791, ч. 1, с. 402.
  43. Паллас, 1791, ч. 1, с. 429.
  44. Паллас, 1791, ч. 2, с. 395.
  45. 1 2 3 4 5 6 Паллас, 1791, ч. 2, с. 348.
  46. 1 2 Паллас, 1791, ч. 1, с. 62.
  47. Паллас, 1791, ч. 1, с. 60.
  48. Паллас, 1791, ч. 2, с. 104.
  49. Паллас, 1791, ч. 1, с. 32.
  50. 1 2 Паллас, 1791, ч. 1, с. 241.
  51. Паллас, 1791, ч. 4, с. 418.
  52. Паллас, 1791, ч. 1, с. 407.
  53. Паллас, 1791, ч. 3, с. 421.
  54. Паллас, 1791, ч. 2, с. 421.
  55. Паллас, 1791, ч. 1, с. 436.
  56. Паллас, 1791, ч. 4, с. 430.
  57. Паллас, 1791, ч. 2, с. 454.
  58. Паллас, 1791, ч. 4, с. 390.
  59. Паллас, 1791, ч. 4, с. 413.
  60. 1 2 3 Паллас, 1791, ч. 4, с. 410.
  61. Паллас, 1791, ч. 1, с. 375.
  62. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 549.
  63. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 228.
  64. Паллас, 1791, ч. 3, с. 476.
  65. Паллас, 1791, ч. 2, с. 359.
  66. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 182.
  67. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 402.
  68. Паллас, 1791, ч. 4, с. 224.
  69. 1 2 3 Паллас, 1791, ч. 3, с. 417.
  70. Паллас, 1791, ч. 3, с. 462.
  71. Паллас, 1791, ч. 2, с. 329.
  72. Паллас, 1791, ч. 1, с. 80.
  73. Паллас, 1791, ч. 3, с. 472.
  74. Паллас, 1791, ч. 4, с. 255.
  75. Паллас, 1791, ч. 4, с. 241.
  76. 1 2 3 Паллас, 1791, ч. 1, с. 172.
  77. Паллас, 1791, ч. 2, с. 311.
  78. Паллас, 1791, ч. 1, с. 350.
  79. 1 2 Паллас, 1791, ч. 2, с. 398.
  80. Паллас, 1791, ч. 2, с. 243.
  81. Паллас, 1791, ч. 2, с. 258.
  82. 1 2 Паллас, 1791, ч. 2, с. 383.
  83. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 452.
  84. Паллас, 1791, ч. 4, с. 518.
  85. Паллас, 1791, ч. 4, с. 526.
  86. Паллас, 1791, ч. 1, с. 427.
  87. 1 2 Паллас, 1791, ч. 3, с. 470.
  88. Паллас, 1791, ч. 1, с. 240.
  89. Паллас, 1791, ч. 2, с. 238.
  90. Паллас, 1791, ч. 3, с. 350.
  91. Паллас, 1791, ч. 3, с. 309.
  92. Паллас, 1791, ч. 1, с. 3.
  93. Паллас, 1787, с. 9.
  94. Паллас, 1791, ч. 1, с. 246.
  95. Паллас, 1787, с. 12.
  96. 1 2 3 4 5 6 Паллас, 1791, ч. 1, с. 191.
  97. 1 2 Паллас, 1791, ч. 3, с. 464.
  98. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 356.
  99. Паллас, 1787, с. 15.
  100. Паллас, 1791, ч. 3, с. 463.
  101. Паллас, 1791, ч. 1, с. 242.
  102. Паллас, 1787, с. 18.
  103. 1 2 3 Паллас, 1791, ч. 1, с. 159.
  104. 1 2 Паллас, 1791, ч. 3, с. 436.
  105. Паллас, 1791, ч. 1, с. 43.
  106. 1 2 Паллас, 1791, ч. 1, с. 195-197.
  107. Паллас, 1787, с. 22.
  108. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 406.
  109. Паллас, 1791, ч. 3, с. 429.
  110. Паллас, 1787, с. 25.
  111. Паллас, 1791, ч. 1, с. 356.
  112. Паллас, 1791, ч. 1, с. 336.
  113. Паллас, 1791, ч. 1, с. 224.
  114. 1 2 Паллас, 1791, ч. 2, с. 217.
  115. Паллас, 1787, с. 29.
  116. Паллас, 1791, ч. 1, с. 54.
  117. Паллас, 1787, с. 32.
  118. Паллас, 1791, ч. 2, с. 41.
  119. Паллас, 1787, с. 35.
  120. Паллас, 1791, ч. 4, с. 589.
  121. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 592.
  122. 1 2 Паллас, 1791, ч. 2, с. 85.
  123. Паллас, 1787, с. 38.
  124. Паллас, 1791, ч. 1, с. 58.
  125. Паллас, 1791, ч. 2, с. 75.
  126. Паллас, 1787, с. 41.
  127. Паллас, 1791, ч. 2, с. 490.
  128. Паллас, 1791, ч. 2, с. 218.
  129. Паллас, 1791, ч. 1, с. 391.
  130. Паллас, 1791, ч. 2, с. 366.
  131. Паллас, 1787, с. 44-45.
  132. 1 2 Паллас, 1791, ч. 2, с. 351.
  133. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 539.
  134. Паллас, 1791, ч. 2, с. 87.
  135. Паллас, 1791, ч. 2, с. 94.
  136. Паллас, 1791, ч. 4, с. 164.
  137. Паллас, 1791, ч. 3, с. 14.
  138. Паллас, 1791, ч. 4, с. 510.
  139. Паллас, 1791, ч. 4, с. 187.
  140. Паллас, 1791, ч. 4, с. 477.
  141. Паллас, 1791, ч. 4, с. 394.
  142. Паллас, 1789, с. 99.
  143. Паллас, 1791, ч. 3, с. 444.
  144. Паллас, 1791, ч. 3, с. 420.
  145. Паллас, 1791, ч. 1, с. 181.
  146. Паллас, 1789, с. 103.
  147. Паллас, 1791, ч. 3, с. 380.
  148. Паллас, 1789, с. 106.
  149. Паллас, 1791, ч. 1, с. 225.
  150. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 278.
  151. Паллас, 1791, ч. 4, с. 511.
  152. Паллас, 1789, с. 56.
  153. Паллас, 1791, ч. 4, с. 179.
  154. Паллас, 1791, ч. 4, с. 178.
  155. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 270.
  156. Паллас, 1791, ч. 2, с. 469.
  157. Паллас, 1789, с. 59.
  158. Паллас, 1791, ч. 4, с. 313.
  159. 1 2 Паллас, 1789, с. 62.
  160. Паллас, 1791, ч. 3, с. 311.
  161. Паллас, 1791, ч. 4, с. 435.
  162. 1 2 3 Паллас, 1791, ч. 1, с. 445.
  163. Паллас, 1791, ч. 2, с. 413.
  164. Паллас, 1791, ч. 2, с. 469-470.
  165. Паллас, 1789, с. 68.
  166. Паллас, 1791, ч. 2, с. 221.
  167. 1 2 Паллас, 1791, ч. 1, с. 61.
  168. Паллас, 1791, ч. 4, с. 206.
  169. Паллас, 1791, ч. 4, с. 268.
  170. Паллас, 1791, ч. 4, с. 502.
  171. Паллас, 1791, ч. 3, с. 87.
  172. Паллас, 1791, ч. 1, с. 430.
  173. Паллас, 1791, ч. 1, с. 232.
  174. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 343.
  175. Паллас, 1791, ч. 2, с. 220.
  176. Паллас, 1791, ч. 4, с. 200.
  177. Паллас, 1791, ч. 2, с. 248.
  178. Паллас, 1791, ч. 1, с. 392.
  179. 1 2 Паллас, 1791, ч. 1, с. 359.
  180. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 429.
  181. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 434.
  182. 1 2 Паллас, 1791, ч. 2, с. 376.
  183. Паллас, 1791, ч. 2, с. 236.
  184. Паллас, 1791, ч. 2, с. 230.
  185. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 550.
  186. Паллас, 1791, ч. 3, с. 255.
  187. Паллас, 1791, ч. 4, с. 229.
  188. Паллас, 1791, ч. 2, с. 62.
  189. Паллас, 1791, ч. 4, с. 508.
  190. Паллас, 1791, ч. 4, с. 474.
  191. Паллас, 1791, ч. 4, с. 515.
  192. Паллас, 1791, ч. 3, с. 65.
  193. Паллас, 1791, ч. 2, с. 300.
  194. 1 2 3 4 Паллас, 1791, ч. 1, с. 370.
  195. 1 2 Паллас, 1791, ч. 2, с. 287.
  196. Паллас, 1791, ч. 2, с. 95.
  197. Паллас, 1791, ч. 2, с. 357.
  198. Паллас, 1791, ч. 1, с. 15.
  199. Паллас, 1791, ч. 1, с. 17.
  200. Паллас, 1791, ч. 2, с. 356.
  201. Паллас, 1791, ч. 2, с. 126.
  202. Паллас, 1791, ч. 3, с. 349.
  203. Паллас, 1791, ч. 4, с. 407.
  204. Паллас, 1791, ч. 1, с. 404.
  205. Паллас, 1791, ч. 1, с. 334.
  206. Паллас, 1791, ч. 2, с. 399.
  207. Паллас, 1791, ч. 4, с. 392.
  208. Паллас, 1791, ч. 2, с. 280.
  209. Паллас, 1791, ч. 2, с. 370.
  210. Паллас, 1791, ч. 4, с. 276.
  211. Паллас, 1791, ч. 4, с. 181.
  212. Паллас, 1791, ч. 2, с. 352.
  213. Паллас, 1791, ч. 4, с. 157.
  214. Паллас, 1791, ч. 4, с. 159.
  215. Паллас, 1791, ч. 4, с. 178-179.
  216. 1 2 Паллас, 1791, ч. 4, с. 256.
  217. Паллас, 1791, ч. 4, с. 250.
  218. Паллас, 1791, ч. 4, с. 277.
  219. Паллас, 1791, ч. 4, с. 541.
  220. Паллас, 1791, ч. 3, с. 115.
  221. Паллас, 1791, ч. 4, с. 254.
  222. Паллас, 1791, ч. 2, с. 254.
  223. Паллас, 1791, ч. 2, с. 412.

Литература[править | править код]

Ссылки[править | править код]