Жемчугова Прасковья Ивановна

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Жемчугова Прасковья Ивановна
Рәсем
Зат ҡатын-ҡыҙ[1]
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
Тыуған көнө 20 (31) июль 1768
Тыуған урыны Березино[d], Большесельское сельское поселение[d], Большесельский район[d], Иванов сәнәғәт өлкәһе[d], РСФСР
Никола-Березники[d], Вощажниковское сельское поселение[d], Борисоглебский район[d], СССР
Уславцево[d], Вощажниковское сельское поселение[d], Борисоглебский район[d], СССР
Вафат булған көнө 23 февраль (7 март) 1803 (34 йәш)
Вафат булған урыны Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы[2]
Үлем сәбәбе послеродовые осложнения[d]
Ерләнгән урыны Лазаревское кладбище Александро-Невской лавры[d]
Хәләл ефете Николай Петрович Шереметев[d]
Балалары Дмитрий Николаевич Шереметев[d]
Нәҫеле Шереметевы[d]
Һөнәр төрө актёр, опера йырсыһы, театр актёры
Социаль синыф крестьянин[d]
Йырсы тауышы сопрано[d]
Музыка ҡоралы вокал[d]
 Жемчугова Прасковья Ивановна Викимилектә

Прасковья (Параша) Ивановна Ковалева-Жемчугова, графиня Шереметева [* 1] ( 20 [31] июль 1768, Ярославль губернаһы - 23 февраль [7 март] 1803, Санкт-Петербург) - урыҫ актрисаһы һәм йырсыһы, граф Шереметевтарҙың крепостной ҡатыны.

Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Прасковья Ивановна Жемчугова 1768 йылдың 20 (31) июлендә Ярославль губернаһында, тимерсе Иван Степанович Горбунов (шулай уҡ Кузнецов, Ковалев тип тә атала) ғаиләһендә тыуған (Петр Шереметев милкенә ҡатыны Варвара Алексеевна Черкасская менән бирнә кеүек күскән).

Парашаны ете йәшендә княгиня Марфа Михайловна Долгорукая Кусково утарына тәрбиәгә алалар. Ҡыҙҙың музыкаға һәләте иртә асыла һәм уны крепостной театры труппаһы әҙерләй өсөн башлайҙар. Ул 1779 йылдың 22 июнендә Андре Гетеның "Дуҫлыҡ тәжрибәһе" операһында хеҙмәтсе ролендә беренсе тапҡыр сығыш яһай. Киләһе йылда ул Жемчугова исеме менән Антонио Сакчининың «Колония, или Новое поселение» операһында Белинда ролендә сәхнәгә сыға .

Матур лирик-драматик сопрано булған, клавесинда һәм арфала яҡшы уйнаған, итальян һәм француз телдәрен яҡшы белгән. Ул Елизавета Антонова һәм Иван Дмитриевский етәкселегендә уҡыған, улар Шереметьев театры крепостной актёрҙарына йыр һәм драматургия сәнғәтен өйрәткән. Уңыш 1781 йылда, комик опералар Лиза партияһын башҡарғандан һуң, килә. 1785 йылда ул Гретри операһында Элина ролендә триумфаль дебют яһай». Прасковья Жемчугова шул уҡ ролде 1787 йылдың 30 июнендә Косоволағы яңы, үҙгәртеп ҡоролған театр йортонда башҡара, уның асылыуы Екатерина II усадьбаға визитына арналған була.

Императрица спектаклдең иҫ киткес матурлығына һәм актёрҙарҙың, бигрәк тә баш партия башҡарыусы П. И. Жемчугованың уйнауына таң кала, уға алмаз йөҙөк бүләк итә

«Самнитские браки» спектаклендә Элина ролендә Жемчугова менән 1797 йылдың 7 майында Останкинола Станислав Август Понятовский визиты ваҡытында ҡуйылған.

1797 йылда император Павел I, граф Николай Петрович Шереметевҡа обер-гофмаршал исемен биреп, Санкт-Петербургта булыуын талап итә. Шереметев үҙе менән баш ҡалаға труппаһының иң яҡшы өлөшөн, шул иҫәптән Жемчугованы алып китә. Ләкин Санкт-Петербургтың дымлы климатында уның туберкулезы ҡатмарлаша, тауышы юҡҡа сыға һәм ул сәхнәнән китергә мәжбүр була.

Киләһе йылда Николай Шереметев Прасковья Ивановнаға һәм бөтә Ковалевтар ғаиләһенә ирек бирә. 1801 йылдың 6 ноябрендә император Александр I рөхсәтен алғас (башҡа сығанаҡтар буйынса Н. П. Шереметев, тигеҙ булмаған никах өсөн империя рөхсәтен көтмәйсә, Митрополит Платон фатихаһын ала [3] ), Поварскаяла Стилит Симеон сиркәүендә уға өйләнә. Байрам ваҡытында ике генә шаһит була - архитектор Джакомо Кваренги (башҡа сығанаҡ буйынса - Малиновский ) һәм кәләштең дуҫты Татьяна Шлыкова-Гранатова. Туйҙың метрик яҙмаһында графтың кәләше "Ковалевская ҡыҙы Прасковья Ивановна" (мал-мөлкәт статусын күрһәтмәйсә) тип күрһәтелә - Шереметев, өйләнеүен аҡлар өсөн, Прасковья поляк әфәнде Ковалевский нәҫеленән килеп сығышы тураһында легенда яһай.

1803 йылдың 3 февралендә Прасковья Жемчугованың Дмитрий исемле улы тыуа. Йөклөлөк һәм бала тыуҙырыу уның сәләмәтлегенә зыян килтерә - өс аҙнанан һуң, 1803 йылдың 23 февралендә вафат була. "Уға 34 йәш, 7 ай, 2 көн була». Ул Петербургта Александро-Невская лавраһының Лазаревская зыяратында ерләнә[4]. Башҡалар араһында архитектор Кваренги уны һуңғы юлға оҙата [5] .

"Кисә урмандан һуң"[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Прасковья Ивановнаның Мәскәүҙә, Сухаревкала уның теләге буйынса дауахана төҙөлә. 1792 йылдың 28 июнендә буласаҡ больница бинаһының нигеҙ ташы һалына. Проекттың авторы Баженовтың уҡыусыһы Елизвой Назаров була. Ҡатыны үлгәс, Николай Петрович яртылаш бөткән йортто тағы ла мөһабәт итеп, ҡатыны иҫтәлегенә лайыҡлы булһын өсөн өр-яңынан тергеҙергә була. Джакомо Кваренгиға проектты яңынан эшкәртеү ҡушыла. Архитектор Санкт-Петербургтан сыҡмайынса проект өҫтөндә эшләй [3] : уның почта аша ебәрелгән пландарын һәм рәсемдәрен Шереметевтың крепостной архитекторҙары Алексей Миронов, Григорий Дикушин һәм Павел Аргунов тормошҡа ашыра[6] .

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Прасковья Жемчугова традицион рәүештә "Вечор поздно из лесочку/ Я коров домой гнала..." йыры авторы тип һанала, уның сюжеты автобиографик һәм романтик формала геройҙың буласаҡ ире, граф Н.П. Шереметев менән беренсе осрашыуы тураһында әйтелә [7] . Брокхауз һәм Эфрон энциклопедик һүҙлеге Прасковья Ивановнаны хатта "крәҫтиәндәрҙән беренсе урыҫ шағиры" тип атай. Прасковья Жемчугованың үлеменән һуң 15 йыл уҙғас, йыр ("Иң яңы урыҫ йыр китабы" йыйынтығында, Санкт-Петербург, 1818) XIX быуатта бик популяр [8] [9], ике йыр китабы һәм фольклор коллекцияларына индерелә. ... Бөгөнгө көнгә тиклем ул артистарҙың репертуарына халыҡ йыры булараҡ индерелгән.

Театрҙағы ролдәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Прасковья Жемчугова Элина ролендә
  • Юбер, «Опыт дружбы» Андре Гретри
  • Белинда, «Колония, или Новое селение» Антонио Саккини
  • Луиза, «Дезертир» Пьера Монсиньи
  • Лоретта, «Лоретта» Демеро-Де-Малзевилля
  • Розетта, «Добрая дочка» Никколо Пиччини
  • Анюта, «Тщетная предосторожность, или Перевозчик Кусковский» В.П.Колычёва
  • Миловида, "Разлука, или Отъезд псовой охоты из Кусково
  • Роза, «Роза и Кола», Пьер Монсиньи
  • Нина, «Нина, или Безумная от любви» Джованни Паизиелло
  • Блондино, «Инфанта Дзаморы», Джованни Паизиелло
  • Люсиль, «Ричард — Львиное Сердце», Андре Гретри
  • Колетта, «Деревенский колдун», Жан-Жак Руссо
  • Элиана, «Самнитские браки» Андре Гретри
  • Алина, «Царица Голкондская» Пьер Монсиньи
  • Зельмира, Осип Козловскийның «Зельмира и Смелон, или Взятие Измаила»

Жемчугова иҫтәлеге[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Прасковья Жемчугова хөрмәтенә, Мәскәүҙең көнсығышында, Вишняки районында урам - Жемчугова аллеяһы аталған
  • 1994 йылда Рәсәй телевидениеһында "Графиня Шереметьева" фильмы төшөрөлә.
  • Шулай уҡ Останкино өлкәһе, Төньяҡ-Көнсығыш Административ округындағы урам, Прасковьина урамы тип атала
  • Актрисаның ватанында, Беросино ауылында (Болелюбский районы, Ярославль өлкәһе) иҫтәлекле мемориал асыла.
  • Ярославль өлкәһе Борисоглебск районының Вошахниково ауылында, Шереметевтарҙың милеге булған усадьбаһына (уларҙың ау резиденцияһы), "Жемчужина" иҫтәлегенә билдә ҡуйылған.
  • Ярославль өлкәһе, Большельский районының Оло Село ҡалаһында, актрисаның тыуыуына 250 йыл тулыу уңайынан, "Лира с партитурой" мемориалы асыла.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Бессонов П. Прасковья Ивановна графиня Шереметьева, ее народная песня и родной село Кусково. — М., 1872. 92 с.
  • Языков Д. Графиня Прасковья Ивановна Шереметьева. — М., 1903. — 28 с.
  • Елизарова Н. Крепоста актриса П. И. Ковалева-Жемчугова — М., 1956 г.. — 32 с. (2-е изд. — 1969).
  • Мариинск П. Недопетая песня: Необычная жизнь П. И. Жемчугов. — Л.; М., 1965. — 148 с.
  • Жемчугова (Ковалева) Прасковья Ивановна// Театральная энциклопедия. Том 2. — М., 1963. — С. 671-672.
  • Жемчугова (Ковалева) Прасковья Ивановна// Музыкальная энциклопедия. Том 2. — М., 1974. — С. 390-391.
  • Исторический лексикон. Том 8. XVIII век. — М., 1996. — С. 301-307.
  • Douglas Smith. The Pearl. A True Tale of Forbidden in Love Catherine the Great's Russia. — New Haven: Yale University Press, 2008.
  • Рогов А. Шереметев и Жемчугова. — Вагриус, 2007.
  • Алексеева Адель. Колокольчик. — М.,Малыш. 1988. — 32 с. — (Страницы истории нашей Родины)

Аңлатмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ Lundy D. R. The Peerage (ингл.)
  2. ↑ Жемчугова Прасковья Ивановна // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  3. ↑ 3,0 3,1 Елена Лебедева. Храм Живоначальной Троицы в Странноприимном доме / Православие.Ru.
  4. ↑ Гробница графини Шереметевой
  5. ↑ Московская Социально-Экологическая Федерация.Зодчие Москвы. Джакомо Кваренги. Архивировано 26 май 2013 года.
  6. ↑ Странноприимный дом графа Шереметева — Портал культурного наследия России Культура.рф. Архивировано 26 май 2013 года. 2013 йыл 2 июнь архивланған.
  7. ↑ Вечор поздно из лесочка (текст, ноты, варианты)
  8. ↑ «Не было русского уголка, где бы её не знали», — свидетельствовал П. А. Бессонов (Песни, собранные П. В. Киреевским. Вып. 9, отд. 9. — М., 1873. — С. 49).
  9. ↑ П. И. Кузнецова-Горбунова // Поэты из народа: Избр. стихотворения рус. нар. поэтов, с прил. сведений о жизни их и 7 портр.: Для школы и народа / Сост. К. А. Хренов. — М.: типо-лит. т-ва И. Н. Кушнерев и К°, 1901. — 141 с.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Жемчугова_Прасковья_Ивановна&oldid=1150852» битенән алынған