Лыч Леонид Михайлович
| Лыч Леонид Михайлович | |
| бел. Леанід Міхайлавіч Лыч | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 СССР Беларусь |
| Тыуған көнө | 8 февраль 1929[1] |
| Тыуған урыны | Могильно[d], Узденский район[d], Минский округ[d], Белорус Совет Социалистик Республикаһы, СССР |
| Вафат булған көнө | 17 ғинуар 2021[2] (91 йәш) |
| Вафат булған урыны | Минск, Беларусь |
| Бер туғандары | Gennady Lych[d] |
| Һөнәр төрө | тарихсы, публицист |
| Эшмәкәрлек төрө | тарих[3] |
| Эш урыны | Институт истории НАН Беларуси[d] |
| Уҡыу йорто |
Башҡорт дәүләт университеты Минский статистический техникум[d] |
| Ғилми исеме | профессор[d] |
| Ғилми дәрәжә | тарих фәндәре докторы[d] (1989) |
Лыч Леонид Михайлович (бел. Леанід Міхайлавіч Лыч; 8 февраль 1929, Могильно, Минск округы — 17 ғинуар 2021) — белорус тарихсыһы, публицист. Тарих фәндәре докторы (1989), профессор (1993).
Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Леонид Михайлович Лыч 1929 йылдың 8 февралендә Узденщинала (Минск полтава өлкәһе) тыуған. Һуғыштан һуң Минск статистик техникумында, хәрби училищела, СССР Эске эштәр министрлығының Минск офицер мәктәбендә, Ашхабадта Эске эштәр министрлығы мәктәбендә уҡый. 1952 йылда Иркутск өлкәһендә өйләнә, унда сәйәси тотҡондар лагерында оператив вәкил булып эшләй. 1957 йылда Тимирязев К. А. исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия институтында тарих факультетын тамамлай. 1958 йылда Белоруссияға икенсе ҡатыны менән әйләнеп ҡайта, унда уҡытыусы булып эшләй.
1962 йылдан алып ғүмерен БССР Фәндәр академияһының тарих институты менән бәйле. 1963 йылдан 1967 йылға тиклем институт тарихында кесе ғилми хеҙмәткәр, 1967 йылдан алып 1989 йылға тиклем өлкән ғилми хеҙмәткәр, 1989 йылдан алып 2005 йылға тиклем Белоруссияның милли-мәҙәни үҫеш бүлегенең төп фәнни хеҙмәткәре булып эшләй. 2005 йылдан 2016 йылдарға тиклем — социаль-иҡтисади тарих, фән һәм мәҙәниәт бүлегенең өлкән ғилми хеҙмәткәре. 2016 йылдан 2020 йылдың 30 декабренә тиклем — Беларусь яңы тарихы бүлегенең баш ғилми хеҙмәткәре.
Беларусь Республикаһы Юғары Советы Президиумы ҡарамағындағы Топонимия комиссияһы рәйесе (1992—1996).
Өс тапҡыр өйләнә.[4], тәүге никахынан улы Шамил бар.
Ир туғандары:
- Лыч Геннадий Михайлович — ғалим-иҡтисадсы, иҡтисад фәндәре докторы, профессор, Беларусь Фәндәр академияһы академигы.
- Анатолий Михайлович Лыч — тәбиғәтте файҙаланыу өлкәһендә ғалим, техник фәндәр кандидаты.
2021 йылдың 17 ғинуарында кисерелгән коронавирус инфекцияһы эҙемтәләренән вафат була[5].
Фәнни эшмәкәрлеге[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Совет осоронда социаль-синфи мөнәсәбәттәр, белорус мәҙәниәте тарихы, IX—XX быуаттарҙа Белоруссияла тел сәйәсәте, XX быуатта илдә милләт-ара мөнәсәбәт мәсьәләләрен тикшерә.
Диссертациялары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Лыч, Л. М. Железнодорожники Белоруссии в годы семилетки (1959-1965 гг.) : автореферат дис. … кандидата исторических наук / АН БССР. Ин-т истории. — Минск, 1966. — 20 с.
- Лыч, Л. М. Ликвидация экономического и социально-культурного неравенства союзных республик : на примере БССР, 1917-1941 : автореферат дис. … доктора исторических наук : 07.00.02. / Акад. наук Бел. ССР, Ин-т истории. — Минск, 1988. — 45 с.
Китаптары, монографиялары, белешмә баҫмалары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Лыч Л. М. Рост материального благосостояния и культуры белорусского народа / Л. М. Лыч и др. ; Академия наук Белорусской ССР, Институт истории. — Минск : Наука и техника, 1969. — 301 с.
- Марченко И. Е. Ведущая сила : Рабочий класс Белоруссии на этапе развитого социализма / И. Е. Марченко, Л. М. Лыч. - Минск : Беларусь, 1980. - 191 с.
- Лыч Л. М. Аграрный отряд рабочего класса Белоруссии / Л. М. Лыч. — Минск : Беларусь, 1984. — 110 с.
- Лыч Л. М. Ликвидация экономического и социально-культурного неравенства союзных республик : На прим. БССР (1917-1941 гг.) / Л. М. Лыч ; под ред. В. А. Полуяна; АН БССР, Ин-т истории. — Минск : Наука и техника, 1987. — 286 с.
- Мельянков Г. С. Сотрудничество созидателей : БССР в соц.-экон. сотрудничестве народов ССР / Г.С. Мельянков, Л.М. Лыч. — Минск : Выш. шк., 1987. — 109 с.
- Пичета В. И. Белорусский язык как фактор национально-культурный / В. И. Пичета ; [послесловие Л. М. Лыча]. — Минск : Навука і тэхніка, 1991. — 30 c.
- Сорокин А. Н. Эксперимент : Человек и земля / А. Н. Сорокин ; под редакцией Л. М. Лыча ; Академия наук Беларуси, Институт истории. — Минск : Навука і тэхніка, 1994. — 94 с.
- Лыч Л. М. Назвы зямлі беларускай / Л. М. Лыч. — Мінск : Універсітэцкае, 1994. — 128 с.
- Інстытут гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі : Да 70-годдзя ўтварэння / М. П. Касцюк, М. К. Кошалеў, Л.М. Лыч і інш. — Мінск. : ВП «Экаперспектыва», 1999. — 107 с.
- Лыч Л. М. Беларуская ідэя ў постацях і здзейсненнях / Леанід Лыч. — Мінск : Athenaeum, 2001. — 79 с.
- Лыч Л. М. Краязнаўства — крыніца ведаў і нацыянальнага сталення / Леанід Лыч. — Мн. : Беларус. фонд культуры, 2004. — 49 с.
- Лыч Л. М. Эшалоны бягуць на захад. З гісторыі перавозак на чыгунках Беларусі (верасень 1943 - май 1945 г.) / Леанід Лыч ; пад агульнай рэд. І. У. Мандрыка] ; Міжнародны інстытут працоўных і сацыяльных адносін. — Віцебск : Выдавецтва ВДТУ, 2005. — 165 с.
- Лыч Л. М. Гісторыя культуры Беларусі са старажытных часоў да 1569 г. / Леанід Лыч ; Міжнародны інстытут працоўных і сацыяльных адносін. — Віцебск : ВДТУ, 2005. — 122 с.
- Лыч Л. М. Праблема захавання беларускай этнакультурнай прысутнасці ў славянскім свеце / Леанід Лыч. — Мінск, 2006. — 71 с.
- Лыч Л. М. Гісторыя культуры Беларусі ў перыяд Рэчы Паспалітай (1569—1795 гг.) / Леанід Лыч ; Міжнародны інстытут працоўных і сацыяльных адносін. — Віцебск : Выдавецтва ВДТУ, 2006. — 166 с.
- Лыч Л. М. Татары Беларусі : на пераломах сацыяльна-палітычных эпох (XX ― пачатак XXI ст.) / Леанід Лыч. — Мінск : Кнігазбор, 2007. — 75 с.
- Лыч Л. М. Міжнацыянальныя дачыненні на Беларусі (верасень 1943 ― кастрычнік 1964 г.) / Л. Лыч. ― Мінск : Галіяфы, 2009. ― 284 с.
- Лыч Л. М. Культура Беларуси: от самобытной к денационализованной / Леонид Лыч. — Минск : Кнігазбор, 2010. — 54 с.
- История белорусской железной дороги. Из XIX века ― в век XXI : 1862―2012 / В. В. Яновская и др. — Минск : Мастацкая літаратура, 2012. — 958 с.
- Лыч Л. М. Яўрэйская культура Беларусі ― яе агульны духоўны набытак / Л. Лыч. ― Мінск, 2012. ― 122 с.
- Лыч Л. М. Краязнаўства ў кантэксце сучаснага нацыянальна-культурнага жыцця Беларусі / Леанід Лыч. — Мінск : Кнігазбор, 2013. — 43 с.
- Лыч Л. М. Нацыянальна-культурная аўтаномія беларусаў як варыянт захавання іх этнакультурнай самабытнасці / Леанід Лыч. — Мінск : Кнігазбор, 2013. — 23 с.
- Лыч Л. М. Першаму з'езду беларусаў свету – 20 гадоў / Леанід Лыч. — Мінск, 2013. — 115 с.
- Лыч Л. М. Рускі прафесар на ніве беларускага нацыянальнага адраджэння : успаміны / Леанід Лыч. — Мінск : Кнігазбор, 2013. — 119 с.
- Лыч Л. М. Беларускае нацыянальнае пытанне ў калейдаскопе думак / Леанід Лыч. — Мінск, 2014. — 157 с.
- Лыч Л. М. Міжваенная беларусізацыя і яе ўрокі / Леанід Лыч. — Мінск, 2014. — 233 с.
- Лыч Л. М. Моладзі — праўдзівую гісторыю Беларусі / Леанід Лыч. — Мінск, 2014. — 72 с.
- Лыч Л. М. Беларусы на мяжы нацыянальнай катастрофы / Леанід Лыч. — Мінск, 2015. — 56 с.
- Лыч Л. М. Усенародны рух за наданне беларускай мове статусу адзінай дзяржаўнай : (да 25-годдзя Закона «Аб мовах ў Беларускай ССР», 26 студзеня 1990) / Леанід Лыч. — Мінск, 2015. — 80 с.
- Лыч Л. М. Беларуская мова на скрыжаваннях трох палітычных рэжымаў : (26 студзеня 1990—14 мая 1995 г.) / Леанід Лыч. — Мінск, 2016. — 159 с.
Дәреслектәр, уҡыу әсбаптары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Лыч Л. М. Гісторыя культуры Беларусі : вучэб. выд. / Леанід Лыч, Уладзімір Навіцкі. — Мінск : НКФ «Экаперспектыва», 1996. — 453 с.
- Лыч Л. М. Гісторыя культуры Беларусі : вучэб. выд. / Леанід Лыч, Уладзімір Навіцкі. — 2-е выд., дап. — Мінск : ВП «Экаперспектыва», 1997. — 483 с.
- Андрэева Е. Г. Асвета на Беларусі ў 1772-1802 гг. : вучэб. дапам. / Е. Г. Андрэева, Л. М. Лыч ; Бел. дзярж. пед. ун-т імя М. Танка. — Мінск. : БДПУ, 2001. — 50 с.
- Андрэева Е. Г. Шляхі сталення : Да 70-годдзя ўтварэння Выш. пед. ін-та ў Мінску : вучэб. дапам. / Е. Г. Андрэева, Л. М. Лыч ; Бел. дзярж. пед. ун-т імя М. Танка. — Мінск : БДПУ, 2001. — 94 с.
- Лыч Л. М. Гісторыя культуры Беларусі : вучэб. выд. / Леанід Лыч, Уладзімір Навіцкі. — 3-е выд., дап. — Мінск : Совр. школа, 2008. — 510 с.
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Каталог Немецкой национальной библиотеки (нем.)
- ↑ Памёр прафесар Леанід Лыч // Novy čas (белор.) — 2002. — ISSN 2218-2144
- ↑ Чешская национальная авторитетная база данных
- ↑ 90-летний историк Леонид Лыч предельно откровенно рассказал про всё — работу в лагере политзаключенных, трех жен, сына Шамиля
- ↑ Умер известный историк Леонид Лыч