Сююмбіке
| Сююмбіке | |
|---|---|
| татар.: Сөембикә | |
 | |
| Род дзейнасці | палітык |
| Дата нараджэння | 1516 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | не пазней за 1557 |
| Месца смерці | |
| Веравызнанне | іслам |
| Бацька | Yosıf[d] |
| Дзеці | Utameshgaray of Kazan[d] |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Сююмбіке (наг.: Суьйимбийке, татар.: Сөембикә, нар. каля 1521) — кіраўніца Казанскага ханства (1549—1551), жонка казанскіх ханаў Джан-Алі (1533—1535), Сафа-Гірэя і Шах-Алі, дачка нагайскага бія Юсуфа і пра-пра-праўнучка заснавальніка дынастыі Нагайскай Арды Едыгея.
Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]
Першы муж Сююмбіке Джан-Ала быў узведзены на трон у маладым узросце ўзгодненым рашэннем прамаскоўскага ўрада на чале з князем Булатам Шырыным і маскоўскім князем Васілём III. У дзяцінстве хана гаспадарыла княгіня Гаўхаршад. У 1533 годзе яна арганізавала шлюб Джан-Алі з Сююмбіке (ёй было на той момант 12 гадоў), які быў прымеркаваны да паўналецця хана і пераходу да яго ўлады. Шлюб быў узгоднены з Масквой, і Масква пагадзілася вельмі хутка, бо спадзявалася, што гэты шлюб зблізіць нагайскага бія Юсуфа і створыць пэўную процівагу зрынутаму хану з крымскай дынастыі Сафа-Гірэю, які знаходзіўся ў свайго цесця нагайскага мірзы Мамаяй. Шлюб быў няўдалым, хан грэбаваў жонкай, дзяцей у іх не было. Сююмбіке паскардзілася бацьку і папрасіла забраць яе. Юсуф прапанаваў зрынуць хана і запатрабаваў вярнуць яму дачку. Усе гэтыя падзеі сталі прадметам дыпламатычнай перапіскі.
Джан-Алі быў незадаволены не толькі сваёй жонкай, але і казанскім урадам, якога, відаць, таксама не задавальнялі ціск Масквы і ўмяшанне ва ўнутраныя справы ханства. У 1535 г. пры ўдзеле Булата Шырына і княгіні Гаўхаршад быў здзейснены пераварот, Джан-Алі быў забіты, а на трон зноў запрошаны Сафа-Гірэй. Сююмбіке стала яго пятай жонкай. Пасля смерці Сафа-Гірэя кіравала Казанскім ханствам у 1549—1551 гадах як рэгент з-за няспеласці сына.
У 1551 г. па просьбе рускага цара Івана IV Грознага яна была перададзена бегламу казанскаму апазіцыйнаму хану і касімаўскаму валадару Шах-Але разам з яго сынам Уцямыш-Гірэем і казанскай казной.