Математика

Эклид, грек математига, 3 ү. б.э.и., Раффаэлло Атина оскуолата диэн ойуутун фрагмена.

Математика диэн ахсаан, структура, куйаар уонна уларыйыы курдук өйдөбүллэри чинчийэр үөрэх. Математик Бендьамин Перс (ааҥл. Benjamin Peirce) математиканы «наадалаах түмүктэри оҥорор үөрэх» (ааҥл. "Mathematics is the science that draws necessary conclusions") диэн ааттыыра. Атын математика практиктара этэллэринэн математика холобур үөрэҕэ уонна ол холобурдары математиктар ахсааннарга, куйаарга, үөрэххэ, көмпүүтэрдэргэ, ойуу абстракцияларыгар уо.д.а. сирдэргэ көрдьөөн булаллар. Математиктар бу өйдөбүллэри чинчийэн, саҥа сабаҕалары сэрэйэн көрөллөр уонна кинилэр дьиҥнэрин кытаанах дедукциянан талыллыбыт аксиомалартан уонна быhаарыылартан таhаараллар.

Этимологията

«Математика» μάθημα (máthēma) диэн грек тылыттан тахсыбыта. Үөрэнии эбэтэр үөрэх диэн тылбаастанар.

Историята

Cаха Сиригэр математика сайдыыта 1960-с сылларга саҕаламмыта. Сахалартан бастакынан үөрэх кандидатынан Софронов Егор Трофимович (1965 сылаахха), онтон бастакы математика докторынан Томскай Григорий Васильевич (1987 сылаахха) буолбуттара.

Эйгэлэрэ

Ахсаан

$1,2,3\,\!$	$-2,-1,0,1,2\,\!$	$-2,{\frac {2}{3}},1.21\,\!$	$-e,{\sqrt {2}},3,\pi \,\!$	$2,i,-2+3i,2e^{i{\frac {4\pi }{3}}}\,\!$
Дьиҥ ахсаан	Бүтүн ахсаан	Табыгас ахсаан	Реальнай ахсаан	Комплекс ахсаан

Структура

Ахсаан теорията	Абстракт алгебра	Бөлөх теорията	Бэрээдэк теорията

Куйаар

Геометрия	Тригонометрия	Дифференциал геометрия	Топология	Фрактал геометрия

Уларыйыы

Математика анаалиhа	Вектор анаалиhа	Дифференциал тэҥнэбил	Динамик система	Хаос теорията

Олохтооhуна уонна философията

$p\Rightarrow q\,$
Математика логиката	Баhаамнар теориялара	Категория теорията

Дискрет математика

${\begin{matrix}(1,2,3)&(1,3,2)\\(2,1,3)&(2,3,1)\\(3,1,2)&(3,2,1)\end{matrix}}$
Комбинаторика	Суоттааhын теорията	Криптография	Граф теорията

Туттуллар математика

• 
  Математика физиката
• 
  Математика убаҕас механиката
• 
  Суоттааhын анаалиhа
• 
  Оптимизация
• 
  Буолуон сөп теорията
• 
  Статистика
• 
  Үп математиката
• 
  Оонньуу теорията