Aşlı
Aşli veya Aşlı (Tatarca: Ашлы) gizemli bir orta çağ İdil Bulgarları kasabasıydı. Rus kroniklerinde Oşel (Rusça: Ошель) olarak geçmektedir.
Arkeolojik kazılar kentin 11. yüzyıl civarında ortaya çıktığını ortaya çıkarmasına rağmen, Tatar efsaneleri ve Rus Tver Kroniği kentin Büyük İskender tarafından kurulduğunu öne sürmektedir. En parlak döneminde Aşlı büyük bir ticaret ve siyaset merkeziydi. 1220'de Vladimir III. Sviatoslav birlikleri tarafından yakıldı ve harap edildi. Tver Kroniği, Aşlı'dan söz edilen tek yazılı kaynaktır.[1]
Düşüşü[değiştir | kaynağı değiştir]
Şehrin yıkılışından, şehrin tek yazılı kanyağı olan Tver Kroniği'nde bahsedilmiştir. Vladimir prensi Yuri Vsevolodovich, kardeşi Svyatoslav'u Aşlı'yı ele geçirmek için sefere gönderdi.
Prens Svyatoslav, kardeşi Yaroslav ve voyvoda Yeremey Glebovich yönetimindeki Ruslar, tekneleriyle Volga tarafından şehre ulaştı. Şehrin doğusunda Volga'nın düz kıyısına indiler. Rostovlular sağ kanadı oluşturdu, Pereslavlılar sol kanadı; prens ve Muromlular merkezde kaldı. Bir alay, tekneleri korumak için geride kaldı. Ruslar ormana ulaştı ve başlarında prensleri bulunan atlı Bulgarlarla karşılaştı. Bulgarlar okla saldırı yaptı ve kaleye geri çekildiler.
Ruslar sert bir saldırıyla duvarlara ulaştı ve duvarlara ateş etmeye başladılar. Ancak ateş, duman ve rüzgar o kadar güçlüydü ki Ruslar geri çekilmeye ve şehre başka bir taraftan girmeye zorlandı. Bu sırada Aşlı prensi ve süvari birliği dumandan yararlanarak kaçtı. Ancak saldırı sırasında piyade birlikleri ve siviller öldürüldü. Yangın o kadar güçlüydü ki şehri soymak için Aşlı'ya giren birçok savaşçı öldü. Ruslar birçok sivili esir aldı ve Volga tarafından geri çekildi. Başkent Bilär'den gönderilen Bulgar takviyeleri çok geç kalmıştı.[1]
Araştırma ve kazılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Uzun bir süre Aşlı olarak tanımlanan şehre dair bir kalıntı elde edilmedi. Vasily Tatishchev, bugünkü Kamsko-Ustyinsky Bölgesi'nde (Kama-Ustjin Bölgesi) Yantikovsky (Kirelsky) yakınındaki harabelerin Aşlı'nın kalıntıları olduğunu düşünüyordu. Bu düşüncenin bir başka destekçisi A. Smirnov, şehrin adının İdil Bulgarlarından Esegel kabilesinden geldiğini ileri sürdü. Yantikovsky kalıntıları 1950'lerde Kuybışev Rezervuarı'nın inşasıyla sular altında kaldı, ancak kalıntılar tamamen araştırılmıştı. Yantikovsky harabelerinde söz konusu büyük yangına dair bir iz bulunmadı.[1]
Bugün kalıntıların Tetyushsky Bölgesi, Bogodashkino Köyü yakınlarında olduğu varsayılmaktadır. Bogdashkino, Kilna Nehri'nin üst kısmında, Prory - Kasha ve Iokovo köyleri arasında, Uryum Köyü'nün yaklaşık beş kilometre kuzeyinde, Tetyuşi Mordvinlerinin yaşadığı topraklarda, Tetyuşi'nin yaklaşık 16 kilometre güneybatısında yer alan bir köydür. Bogodashkino kalıntıları 1909 yılında Ğäynetdin Äxmärev tarafından bulunmuş ve kazılar 1949-1950 yıllarında Nikolay Kalinin yönetiminde gerçekleşmiştir. Kalinin, ayrıca Yantikovsky'nin kalıntılarını kazmış ve Aşlı'nın Bogodashkino'nun yakınında olduğunu belirtmiştir. Kale kalıntıları, evler, atölyeler, dökümhaneler ve çanak çömlek parçaları ortaya çıkarılmıştır. Orada bulunan Müslüman mezarlığı, 11-13. yüzyıla kadar tarihlenmektedir.[2] 1987 ve 2003 yıllarında yapılan son araştırmalar tarihçiler için iyi sonuçlar ortaya çıkardı.[1]
Tartışmalı teoriler[değiştir | kaynağı değiştir]
Bazı Cäğfär Tarihi tabanlı versiyonlar Aşlı'yı modern Kazan'a yerleştirmekte ve Bulgarların Gabdulla Chelbir yönetimindeki zaferini ve Rusların ve Udmurt yenilgisini ifade etmektedir.[3]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d (Rusça) Газета "Республика Татарстан" Под град Ошель на Волге… 20 Mayıs 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Aşlı/Ашлы". Tatar Ansiklopedisi (Tatarca). Kazan: Tataristan Cumhuriyeti Bilimler Akademisi.. Tatar Ansiklopedisi Enstitüsü. 2002.
- ^ (Rusça)Сколько же лет Чебоксарам? 17 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.