Вержине Свазлян
| Вержине Свазлян | |
|---|---|
 | |
| Туган телдә исем | әрм. Վերժինե Գառնիկի Սվազլյան |
| Туган | 1 март 1934 (90 яшь) Искәндәрия[d], Мисыр |
| Яшәгән урын | Әрмән Совет Социалистик Республикасы |
| Ватандашлыгы | Мисыр кыйраллыгы[d] СССР Әрмәнстан |
| Әлма-матер | Әрмән педагогика институты[d] |
| Һөнәре | фольклорчы |
| Эш бирүче | ӘҖ ФА Әдәбият институты[d], Институт археологии и этнографии[d], Музей-институт геноцида армян[d] һәм Әрмәнстан Җөмһүрияте милли фәннәр академиясе[d] |
| Гыйльми дәрәҗә: | филология фәннәре докторы[d] |
| Гыйльми исем: | профессор |
Свазлян Вержине Гарниковна (әрм. Վերժինե Գառնիկի Սվազլյան, (1 март 1934, Александрия) — совет һәм әрмән хатын-кыз-галиме, этнограф, фольклорчы-әрмән фәне белгече һәм тарихсы-геноцид белгече[1]. Әрмәнстан Республикасы Милли елда СССР фәннәр академиясенең археология һәм этнография институтының төп гыйльми хезмәткәре, филология фәннәре докторы, Әрмәнстан Республикасы Милли фәннәр академиясе профессоры. Әрмәнстан Республикасының атказанган фән эшмәкәре (2016)[2]. Әрмән халык иҗаты әсәрләрен җыю һәм өйрәнүче һәм әрмәннәрнең мәдәнияттә геноцидын тикшерүче буларак билгеле.
Биографиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Вержине Гарниковна Свазлян 1934 елның 1 мартында Александрияла (Мисыр) Госман империясеннән качып килгән язучы һәм җәмәгать эшмәкәре Гарник Свазлян гаиләсендә туган[3]. Погосян исемендәге мәктәптә укый, анда башлангыч белем ала, һәм француз телен тирәнтен күнегү буенча хатын-кызлар мәктәбендә укый. 1947 елда әти-әнисе белән Әрмән ССР-ына кайтарыла, 1954 елда Х.А.Абовян исемендәге Әрмән дәүләт педагогия институтын, әрмән теле һәм әдәбияты кафедрасын тәмамлый.
1958 елда Свазлян Әрмән ССР ы Фәннәр академиясе каршындагы М. Абегян исемендәге әдәбият институтында эшли, аның гыйльми җитәкчесе К.А.Мелик-Оганджанян була. 1961 елдан Әрмән ССР ы СССР Фәннәр академиясенең археология һәм этнография институты хезмәткәре була, 1996—2004 елларда — Әрмән геноциды музей-институтының гыйльми советына керә. Филология фәннәре кандидаты (1965, көнбатыш әрмән фольклорын җыючы Саркис Айкуни тормошо һәм эшмәкәрлеге турында темасына диссертация), филология фәннәре докторы (1995, «Устные предания армян Киликии»). 1996 елдан Әрмән Республикасы Фәннәр академиясе Археология һәм этнография институтының профессиональ советына керә.
Чит илләрдә һәм Әрмәнстанда басылып чыккан 500-дән артык фәнни хезмәт авторы булып тора[4][5]. 2011 елда аның «Геноцид армян: свидетельства очевидцев, переживших геноцид» китабы басылып чыга, ул алты телгә тәрҗемә (шул исәптән 2013 елда төрек телене) ителә[6].
Фәнни эшмәкәрлеге[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Свазлян фольклор өлкәсендә 60 елдан артык хезмәте аркасында танылу ала: ул авыллар буйлап сәяхәт итеп һәм үз вакытында геноцидтан тарихи илен ташлап качып киткәннәрнең хикәяләрен өйрәнеп, Көнбатыш Әрмәнстан, Киликия һәм Анатолиядән әрмәннәрнең халык авыз-тел иҗатын яза һәм торгыза. Шулай ук 1915 елда Россия империясына качкан Көнбатыш Әрмәнстанда туган кешеләрнең сөйләгән һәм иҗат иткән әрмән халык әкиятләрен җыя. Берничә тапкыр җөмһүрият һәм халыкара конференцияләрдә катнаша, филология, этнография, геноцид һәм әрмән мәсьәләре темасына әрмән диаспорасы турында докладлар белән чыгыш ясый.
Кайбер гыйльми әшләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Վարդավառի հեթանոսական ակունքները արեւմտահայոց բանահիւսութեան մէջ : Յօդուած-ուսումնասիրութիւններ, 2001 : տիտղթ. (Վերժինէ Սվազլեան)
- Հայ ժողովրդական հեքիաթներ : տիտղթ. (Վ. Սվազլյան)
- Հայ ազգագրություն և բանահյուսություն = Армянская этнография и фольклор : Նյութեր և ուսումնասիր., տիտղթ. (Վ.Գ. Սվազլյան)
- Մուսա լեռան ազգագրությունը = The Ethnography of Moussa Dagh = Этнография Муса дага, 2001 : տիտղթ. (Վերժինե Սվազլյան)
- Մեծ եղեռն : Արևմտահայ բանավոր վկայություններ, 1995 : տիտղթ. (Վերժինե Գառնիկի Սվազլյան)
- Геноцид в воспоминаниях и туркоязычный песнях западных армян, 1997 : к.л. (Верин Гарниковна Валя)
- Folklore of the Armenians of Constantinople, 2000 : t.p. (Verjine Svazlian)
- The armenian genocide and historical memory, 2004 : t.p. (Verjine Svazlian)
Наградалары[7][үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- «Хезмәт ветераны» медале (1975)
- Әрмән ССР ы Фәннәр Академиясе Президиумы грамотасы (1983)
- «Мусадаг» алтын медале (1985)
- Зейтунның мактаулы гражданы (1992)
- Васпураканның мактаулы гражданы (1999)
- Әрмәнстан Республикасының Милли Фәннәр Академиясе Президиумы грамотасы (2000)
- «Текеян» мәдәни диаспоралар берлегенең «Узузнян Айкашен» премиясе (2002)
- «Әрмәннәр өчен хәкыйкәть» халыкара комитетының һәм Фритьоф Нансенның истәлекле медале (2003)
- Париж әрмән фәне академиясе «Арарат» профессоры (2004)
- Монреалда Истанбул әрмәннәре мәдәни берлегенең истәлекле алтын медале (2005)
- Суриядә Месроп Машты ВАС филиалы истәлекле медале (2005)
- Әрмәнстан Республикасы Президенты премиясе «Әәрмәннәр геноцидын тануы эшендә шактый өлеше өчен» (2006)[8]
- Ханжинның мактаулы гражданы (2006)
- Александрияне Әрмән сәяси җыелышының «Нил Ачкыч» истәлекле алтын медале (2006)
- Америка библиография институтының «Величавая мысль XXI века» медале (2008)
- «Первый армянский книгопечатание Акоп Мегаспорт»истәлекле медале (2009)
- Әрмән философиясе академиясенең «Трижды великий философ Давид Анат» медале (2011)
- Мовсес Хоренаци медале (2013)
- Әрмәнстан Республикасының атказанган фән эшмәкәре (2016)
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ ВСТРЕЧА СТУДЕНТОВ АРГУ С ГЕНОЦИДОВЕДОМ ВЕРЖИНЕ СВАЗЛЯН 2021 елның 19 апрель көнендә архивланган. (рус.)
- ↑ ՀՀ Նախագահի հրամանագրերը - Փաստաթղթեր - Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ. նախագահ.հայ. 2016-09-29 тикшерелгән.
- ↑ Память сильнее смерти. Как на Ставрополье вспоминают жертв геноцида армян (рус.)
- ↑ Verjine Svazlian. sci.academia.edu. 2019-07-18 тикшерелгән.
- ↑ Verjine Svazlian. www.iatp.am. 2019-07-18 тикшерелгән.
- ↑ Книга Вержине Свазлян со свидетельствами 700 очевидцев Геноцида армян переведена на турецкий (рус.)
- ↑ Великая дочь армянского народа посетила Министерство Диаспоры 2020 елның 24 март көнендә архивланган. (рус.)
- ↑ Verjine Svazlian (англ.). www.presidentprize.am. Дата обращения: 18 июля 2019.
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Սվետլանա Վարդանյան, «Վաստակաշատ բանագետ֊ժողովրդագետը» (Վերժինե Սվազլյանի 80֊ամյա հոբելյանի առթիվ), պատմաբանասիրական հանդես №1, 2014, էջ 283-291
- Վերժինե Գառնիկի Սվազլյան (Հայ նշանավոր կին գիտնականներ, նյութեր կենսամատենագիտության, № 3), Ե., 2001: