Карабаш тавы

Калып:Тыюлык зонасы Карабаш тавы (тат. Карабаш тавы — Татарстанның Бүгелмә районы Карабаш авылыннан 63 км төньякта урнашкан. 1898 елдан төбәк әһәмиятендәге табигать һәйкәле^[1]^[2].

Карабаш тавы Бүгелмә-Бәләбәй калкулыгы армытларының денудацион оске йөзеннән Карабаш сусаклагычына таба акманан гыйбәрәть. Денудация (лат. denudatio – асылыу), су, җил, боз, ниндидер авырлык көче тәэсиреннән тау токымнарының җир өстендәге түбән урыннарына җимерелеп төшү процессларының җыелмасы һәм туплануы. Моңа тектоник хәрәкәтләр дә кушылуы мөмкин. Һәм бу әкренләп рельефның абсолют һәм чагыштырмаса биеклекләрнең түбәнәюенә китерә.

Бу табигать һәйкәле урман-дала үсемлекләре белән киң яфраклы урманнар төркемнәренең күптөрле үзенчәлекле туры килүе белән җәлеп итә^[3].

Тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Татарстан АССРы Министрлар Советының 1989 елның 24 апрелендәге 167нче санлы карары белән Татар АССРы Бүгелмә районы территориясендә Карабаш бистәсеннән төньякка сузылган калкулыклар теземе, 30 метрлы сак зонасы бүлеп бирелеп, төбәк әһәмиятендәге табигый һәйкәл дип таныла^[4].

Тасвирлау[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Карабаш тавы Татарстан Кама аръягында иң төньяк пунктларның берсе булып тора. Мәйданы - 50 гектар^[5]. Үсемлек дөньясына бай булган ташлы, болынлы, куаклардан торган көньяк, көнбатыш һәм көнчыгыш тау кашлагы һәм һәм киң яфраклы урманнардан торган төньяк кабыргасы кызыксыну уята. Анда дала үсемлекләренең сирәк төрләре очрый. Барлыгы 170 төр үсемлек ачыкланган, шуларның 60 төре Татарстан Республикасының Кызыл китабына кертелгән.

Биредә Кызыл китапка кертелгән бөҗәкләрнең сирәк төрләре, көндез очучы һәм (урманга якынрак төньяк өлешендә) башка: махаон, апполон, күк мелеагр, чыбар күз галатея күбәләкләре яши. ^[6].

Үсемлекләрдән сел үләне, эре тәңкәгөл, Цингер астрагалы, сипкелле йомрыгөл һәм яфраклары имәннекенә охшаган дриада яки агуна үләне (Dryas iulia — сигез таҗлы куак) һ. б. үсә.

Бу табигать һәйкәле дала үсемлекләренең һәм хайваннарның генетик фондын саклау буенча фәнни һәм гамәли әһәмияткә ия.

Хәзерге вкытта Карабаш тавы территориясе көчле антропоген йогынтыга дучар ителә: биредә терлек көтелә, шулай ук төзелеш ташы чыгарыла^[3].

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

↑ О признании природных объектов памятниками природы регионального значения (с изменениями на 29 декабря 2005 года)
↑ Здесь вам не равнина, здесь климат иной… 2020 елның 5 декабрь көнендә архивланган.
↑ ^3,0 ^3,1 Карабашская гора. 2020-06-19 тикшерелгән.
↑ Постановление СМ ТАССР от 24 апреля 1989 г. N 167
↑ Каталог топонимов Республики Татарстан(үле сылтама)
↑ Карабашская гора. 2020-06-19 тикшерелгән.

Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Татар энциклопедиясе. Карабаш тавы
Карабашская гора, памятник природы(үле сылтама)

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

[1] О признании природных объектов памятниками природы регионального значения (с изменениями на 29 декабря 2005 года)

[2] Здесь вам не равнина, здесь климат иной… 2020 елның 5 декабрь көнендә архивланган.

[tatarica-3] 3,0 ^3,1 Карабашская гора. 2020-06-19 тикшерелгән.

[Постановление_СМ_ТАССР_от_24_апреля_1989&nbsp;г._N&nbsp;167———-4] Постановление СМ ТАССР от 24 апреля 1989 г. N 167

[5] Каталог топонимов Республики Татарстан(үле сылтама)

[OOPT-6] Карабашская гора. 2020-06-19 тикшерелгән.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

к б ү Бу теманың Татнет ресурсларында яктыртылуы
Мәгълүмат агентлыклары	«Tatar-inform.tatar» сайтындагы мәкаләләр исемлеге.
Татарстан ММЧлары	«Безнең гәҗит» сайтындагы мәкаләләр җыентыгы. «Ватаным Татарстан» газетасы сайтындагы мәкаләләр җыентыгы. Интертат сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Мәдәни Җомга» газетасы сайтындагы мәкаләләр җыентыгы. «Сөембикә» журналы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Татарстан» телерадиокампаниясе сайтында татарча материаллар исемлеге. «Татарстан — Яңа Гасыр» телерадиокомпаниясе сайтындагы татарча мәкаләләр исемлеге.
Татар телле Россия күләм ММЧлары	Федераль һәм халыкара дәрәҗә көн тәртибен яктыртып торучы ресурслар бар микән?
Татар телле чит ил ММЧлары	Азатлык радиосы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. TRT-TATAR радиосы сайтындагы мәкаләләр исемлеге.
Татарстанның муниципаль татар телле ММЧлары	«Әлмәт таңнары» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Бөгелмә авазы» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Заман сулышы» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Кайбыч таңнары» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Минзәлә» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Мөслим-информ» сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Саба таңнары» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. Түбән Каманың «Туган як» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Шәһри Казан» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Шәһри Чаллы» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге.
Татар телле Россия төбәк ММЧлары	«Авыл таңнары» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Кызыл таң» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Тәтешле хәбәрләре» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге.
Тематик ресурслар	«Белем.РУ» сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Бөтендөнья татар конгрессы» сайтындагы татарча мәкаләләр исемлеге. «Гыйлем.tatar» порталындагы материалларда очравы. «Матбугат.ру» сайтындагы материалларда очравы. «Сәләт» сайтындагы язмаларда очравы. «Tatarica энциклопедияcе» сайтындагы татарча мәкаләләр исемлеге. «Татарстан китап нәшрияты» сайтындагы материалларда очравы.