Пятницкая чиркәве (Казан)
| Пятницкая чиркәве | |
| Нигезләнү датасы | 1728 |
|---|---|
_-_2.JPG) | |
| Дәүләт |
 Россия |
| Административ-территориаль берәмлек | Казан |
| Епархия | Казан һәм Татарстан епархиясе |
| Входит в состав списка памятников культурного наследия | список объектов культурного наследия: Казань (часть 1)[d] |
| Мирас статусы | Төбәк әһәмиятендәге Россия мәдәни мирас объекты[d] |
| Ирешү | Большая Красная улица, 1 / улица Батурина, 2 |
 | |
 Пятницкая чиркәве Викиҗыентыкта | |
Изге Бөек җәфаланучы Параскева Пятница чиркәве (Пятницкая чиркәве, Параскева Пятница чиркәве) — Казан шәһәрендә Казан Кремленнән ерак түгел урнашкан Рус православие чиркәвенең Казан епархиясенең мәхәллә гыйбадәтханәсе
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Революциягә кадәрге чор
Элек таш гыйбадәтханә урынында, 1566 елда төзелгән Параскева Пятница часовнясы белән Николай Зарайский исемендәге агач гыйбадәтханә тора иде [1]
Николай Зарайскийның агач гыйбадәтханәсе 1579 елда янган, ул Кремль янындагы шәһәрнең бер өлешен һәм бакчаның төньяк-көнчыгыш өлешен юк иткән. 1579 елда Кремль янындагы шәһәрнең бер өлешен һәм бакчаның төньяк-көнчыгыш өлешен юк иткән янгында Николай Зарайскийның агач гыйбадәтханәсе дә яна.
Әлеге таш гыйбадәтханә 1728 елда сәүдәгәр Иван Афанасьевич Микляев (Михляев) акчасына тукыма мануфактурасы эшчеләре өчен төзелгән[2]
Төп престол — Гурий, Варсонофий һәм Герман, Казан изгеләре, сул як — Параскева Пятница хакына изге ителгән. Әмма чиркәүгә элек булган чиркәү исеме буенча элеккеге исеме беркетелә[3]
Гыйбадәтханә Казан Богородица монастыренә якын урнашкан кечкенә мәхәллә үзәге булган. Аның мәхәллә кешеләре, нигездә, бай булмаган кешеләр булган. Чиркәүгә һәрвакыт монастырь зур ярдәм күрсәткән[4]
Гыйбадәтханә XIX гасыр башына кадәр барлык шәһәр утларында янган, һәм берничә тапкыр тулысынча юкка чыккан, бары диварларының сөлдәләре генә калган.
1815 елгы янгыннан соң ул озак үзгәртеп корыла: уң як чиге 1821 елда яңадан изгеләндерелә, баш тәхет 1831 елда торгызыла һәм Богоявленскийдан Изге Богородица Рождественосы дип үзгәртелә, ә тузган хәлгә килгән Пятницкий ягы сүтелә һәм 1855 елда яңадан төзелә[1] (архитектор Ф.И. Петонди проекты буенча) [3] .
Гурий, Варсонофия һәм Герман, Казан Изге кешеләре исеменә өч изге урыны — безнең көннәргә кадәр сакланмаган[1]
- Совет чоры
1923—1937 елларда елларда гыйбадәтханә «яңартылган» кафедраль соборы булып санала, ул Казан Кремлендә Благовещение Соборын алыштыру өчен билгеләнгән: монда хакимият рөхсәтеннән ябык яисә җимерелгән храмнар һәм монастырьлардан барлык изге әйберләр китерелгән[1]
1937 елда гыйбадәтханә ябыла һәм хөкем карары чыгарганнан соң, лагерьга озатылуны көткән тоткыннар өчен төрмәгә әверелә[4]. Шунда ук үлем карарлары үтәлгән, ә җәзаланган кешеләрне шунда ук (гыйбадәтханә эчендә һәм аның янәшәсендәге территориядә) күмгәннәр[5]
Пятницкая чиркәвендәге төрмә турында үзенең истәлекләрендә язучы В.П.Аксеновның әнисе Е.С. Гинзбург искә ала [6]
1950 елларда кыңгырау манарасы сүтелә һәм гыйбадәтханә җимерелә.[1]
1980 елларда ул яңадан төзекләндерелә[4]
- Реставрация, хәзерге чор
1993 елда гыйбадәтханә Татарстан Республикасы Мәдәният министрлыгына күчерелә, һәм монда иконалар музее булдыру максатыннан ремонт һәм реставрация эшләре башлана[5]
_-_6.JPG)
1990 елларның икенче яртысында Изге Параскева Пятница гыйбадәтханәсе рус Православ Чиркәвенең Казан епархиясенә кайтарыла. Монда чуваш мәхәлләсе булдырыла, һәм Казан, ә храмда беренче хәйриячеләр һәм корбаннар арасында Казан һәм Татарстанның чуаш диаспорасы вәкилләре була[1]
2000 елда колокольня торгызыла, 1999—2001 елларда административ бина төзелә.
Казан һәм Татарстан архиепискобы Анастасий (А.М. Меткин) хәер-фатихасы белән парад дүртъяруслы иконостас кызыл төсенә буяла. 2000 елның 10 ноябрендә Изге Параскева Пятница хөрмәтенә тәхет изгеләштерелә. 2002 елның 21 сентябрендә Богородица Раштуасы хөрмәтенә изге ителә[1]
2004 елның сентябрендә чиркәүдә якшәмбе мәктәбе ачыла; 2010 елның сентябрендә мәхәллә китапханәсе үз эшен башлый.
2008 елның 28 июнендә гыйбадәтханә комплексы территориясендә төзелгән "Барлык патша" чиркәве изге ителә. Анда Алла Анасы "Барлык патша" иконасы бар, аның белән яман шеш авыруларын дәвалау бәйле.
Часовня онкологик диспансер каршында төзелгән, шуңа күрә һәр пациент Иң Изге Богородицага дога кылу мөмкинлеге ала. Һәр көн Алла Анасы иконасы каршындагы часовняда рак авыруларын савыктыру һәм психик һәм физик газапларның сәламәтлеге өчен акафист белән дога кылалар[1]
2011 елдан гыйбадәтханә якындагы Казан Алла анасы монастыренә билгеләнә[1]
Архитектура, картиналар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Параскева Пятница чиркәвенең композициясе һәм декоры рус бароккосы стилендә эшләнгән — дүртлектә сигезлек, ә аның биеклеге 22 метр тәшкил итә[1]
Соңрак классицизм рухында төзелгән Портик ансамбльне бозмый. Сул якны үзгәртеп кору гыйбадәтханәне симметриядән мәхрүм итә[3]
-
Пятницкая чиркәве (1910) -
Пятницкая чиркәве төнлә (2012) -
Пятницкая чиркәве кояш баегач (2013) -
Пятницкая чиркәвенең "Барлык патша" капелласы һәм кыңгырау манарасы (2016)
_(1910_%D0%B3.).jpg)
_-_5.JPG)
.JPG)
Изге әйберләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Храмда Параскева Пятница Изге иконасы сакланган, ул анда әле агач чиркәүдән күчерелгән[7]
Элегрәк Богоявление чиркәвендә изге куәтләрнең 77 өлеше булган борынгы престол хачы бар иде.[1]
Сәяси репрессия корбаннарының туганнар кабере[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
.JPG)
1998 елдан башлап, Изге Параскева Пятница чиркәвендә ремонт-торгызу эшләре барган саен, гыйбадәтханәнең эчке биналарында һәм аның территориясендә сәяси репрессия корбаннарының күмелгән урыннары ачыла.
Башта калдыклар Самосыровский зиратында күмелгән.
1999 елның 17 маенда дүрт йөздән артык кешенең мәетләре турыдан-туры гыйбадәтханә территориясенә күмелә. Гыйбадәтханә руханиы М. Н. Григорьев туганнар кабере өстендә панихида башкарган. Шунда ук истәлек хачы куелган, ә 2004 елда мәхәллә кешеләре акчасына туганнар кабере төзелгән[8]
Кызыклы фактлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1880—1907 елларда гыйбадәтханә башлыгы танылган агач остасы, иконостаслар ясаучы һәм торгызучы М. A. Тюфилин була[5]
2013 елдан башлап, 21 июльдән 4 ноябрьгә кадәр, Параскева Пятница Изге чиркәве янында, могҗиза тудыручы Казан Мәрьям Ана иконасы көне уңаеннан һәм Казан Кремленең Ару хәбәр чиркәве соборыннан икона — Казан Богородица монастыре иконасы табылу урынына кадәр, меңләгән хач йөрешләре уза[9]
Руханилар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1916—1918 елларда Параскева Пятницаның Изге Гыйбадәтханәсе настоятеле булып 1911 елда Казан руханилар академиясен тәмамлаган Федор Михайлович Гидаспов (1877—1918) тора. 1918 елның 12 ноябрендә ул ул "советка каршы эшчәнлектә" гаепләнеп атыла[4]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 Храм в честь святой великомученицы Параскевы Пятницы// Информационно-просветительский сайт Татарстанской митрополии «Православие в Татарстане»
- ↑ Путеводитель по храмам и монастырям города Казани/ Сост. историк-краевед Г. В. Фролов. — Казань: Центр инновационных технологий, 2005. — С. 36.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Республика Татарстан: Православные памятники (середина XVI — начало XX веков). — Казань: Издательство «Фест», 1998. — С. 27.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Республика Татарстан: Православные памятники (середина XVI — начало XX веков). — Казань: Издательство «Фест», 1998. — С. 28.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Путеводитель по храмам и монастырям города Казани/ Сост. историк-краевед Г. В. Фролов. — Казань: Центр инновационных технологий, 2005. — С. 37.
- ↑ Лебедев А. Под сенью Святой Параскевы Пятницы// Лента тысячелетия Казани
- ↑ Путеводитель по храмам и монастырям города Казани/ Сост. историк-краевед Г. В. Фролов. — Казань: Центр инновационных технологий, 2005. — С. 36 — 37.
- ↑ Алексеев И. Е., Климин А. В. Развитие Православия в Татарстане на современном этапе. — Казань: Типография Филиала ОАО «ТАТМЕДИА» «ПИК „Идел-Пресс“», 2014. — С. 36.
- ↑ Алексеев И. Е., Климин А. В. Развитие Православия в Татарстане на современном этапе. — Казань: Типография Филиала ОАО «ТАТМЕДИА» «ПИК „Идел-Пресс“», 2014. — С. 16.
