Вологда ағас архитектураһы
| Вологда ағас архитектураһы | |
| Дәүләт |
 Рәсәй |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Вологда |
 Вологда ағас архитектураһы Викимилектә | |
Вологда ағас архитектураһы — рус. Волого́дское деревя́нное зо́дчество - Вологда ағас архитектураһындағы стиль һәм йүнәлештәр йыйылмаһы, XVIII быуат аҙағы - XX быуаттың тәүге сиреге ағас йорттар ансамбле.
Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Вологда Рәсәйҙәге ҡала ағас архитектураһының яҡшы һаҡланған, бай һәм ҡабатланмаҫ мираҫына эйә. XXI быуат башында Вологдала 105-тән 170-кә ҡәҙәр ағас архитектура ҡомартҡылары һаҡланған. Вологдала XIX - ХХ быуат башындағы барлыҡ төр - дворян, сауҙагәр һәм мещан ҡатламдарының ағас йорттары, ә архитектура стилен алғанда — классицизм, ампир һәм модерн үрнәктәре һаҡланған.
XIX быуат аҙағында - XX быуат башында ҡалала "вологда тибы" тип аталған ағас йорттоң үҙенә башҡа бер төрө формалашҡан - ике ҡатлы йорт, формаһы буйынса - ишек алдына һуҙылған болдоро өҫтөндә мөйөшлө лоджия эшләнгән параллелепипед.
Совет осоро[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ағас йорттар төҙөлөшө 1917 йылдан һуң туҡтай. Шулай булһа ла, XX быуат урталарына тиклем ағас төп төҙөлөш материалы булып ҡала. Был осорҙоң ағас архитектураһының күренекле ҡомартҡыһы - тимер юлсылар Мәҙәниәт һарайы, 1927 йылда Art Nouveau стиле элементтары менән төҙөлгән.
ХХ быуаттың икенсе сирегендә төп төҙөлөш төрө - ағас барактар. Конструктивизм элементтары был осорҙа төҙөлгән йорттарҙа осраштыра. Был стиль элементтары булған ағас йорттарҙың ҡатмарлы төҙөлөшөнөң миҫалы - Етен комбинаты ҡасабаһы (1930 - 1940)
Хәҙерге торошо һәм һаҡлау проблемалары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Рәсәйҙең тарихи 115 ҡалаһының 16-һында ғына ағас архитектура ҡомартҡылары бар[1] .
1970-се йылдар башынан, Вологда тарихи ҡалалар исемлегенә индерелгәндән һуң, уның тарихи мираҫын һаҡлау йәһәтенән байтаҡ эштәр башҡарыла. 1980-се йылдар аҙағында ҡомартҡыларҙы һаҡлау зоналарының яңы проекты раҫлана[2] .2009 йылдың 26 июнендә Ерҙән файҙаланыу һәм төҙөлөш ҡағиҙәләре раҫлана, улар тарихи һәм мәҙәни ҡомартҡыларҙы һаҡлау зоналарын үҙ эсенә ала[3].
Вологда дәүләт һаҡлауы аҫтында 105 ағас ҡомартҡы бар [4]. 1990 - 2000 йылдарҙа күп ҡомартҡыларр законһыҙ йәки нигеҙһеҙ һүтеп алына. 2005 йылға, 105 ҡомартҡыдның 25-е тулыһынса юҡҡа сыҡҡан, 4-е - өлөшләтә, йәнә 4-е - емерек хәлдә. 10 объект, үҙгәртеүҙәр индереп, боҙолған. 26 объект реставрация үткән. 2010 йылдың башына Вологда ағас архитектура ҡомартҡыдлары исемлегендә 155 объект бар.
Айырым ҡомартҡыларҙы ғына түгел, ә Вологданың тарихи ҡала булараҡ айырылғыһыҙ өлөшө булған бер бөтөнлөк хасил иткән тарихи-архитектура мөхитен һаҡлау етди проблема булып тора.
Закон тарафынан яҡланыуға ҡарамаҫтан, дәүләт һаҡлауы һөҙөмтә бирмәй тиерлек, һәм Вологда ағас архитектураһы ансамбленең бөтөнлөгө туҡтауһыҙ юҡҡа сыға бара. 1990 - 2000 йылдарҙа ҡала үҙәген "тарихилыҡ" стилендә үҙгәртеү бара[5] . Күпселек проекттар ҡомартҡыларҙың күсермәһе итеп, кирбес конструкцияларҙы ағас йәки уға оҡшаған материалдар менән көпләп, юғалған ҡомартҡы фасадына тышҡы оҡшашлыҡ тыуҙырып төҙөлә.
Популяр мәҙәниәттә Вологда ағас архитектураһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
|
Вологда ағас төҙөлөш сәнғәтен 1976 йылда бөтә Советтар Союзына «Песняры» ансамбленең «Вологда» Втигән йыры таныта [6].билдәле булған
Вологданың бер нисә ағас архитектура ҡомартҡылары «Мелкий бес» кинофильмында сағылдырылған [7].
Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Список деревянных памятников архитектуры Вологды
- Достопримечательности Вологды
- Русское национальное жилище
- Русское деревянное зодчество
Иҫкәрмә[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Перечень Министерства культуры РСФСР, 1970
- ↑ Регамэ С., Маркус К. Вологда. Проблемы преобразования исторического центра// Градостроительство — 1997. — № 6. — С. 19—24
- ↑ ОАО «НИИП Градостроительства»(недоступная ссылка)
- ↑ Кашина Л. И. Сохранение и использование памятников деревянной архитектуры в XXI веке // Деревянное зодчество:Проблемы, реставрация, исследования : Сборник Методическое сопровождение мониторинга недвижимых памятников Вологодской области. — Вологда, 2005.
- ↑ Маевский Б. Визитная карточка Вологды: От «резного палисада» к «вологодскому историзму» // Архитектура. Строительство. Дизайн : журнал. — 2003.
- ↑ ВИА «Песняры». «Вологда». 1976
- ↑ Сазонов А. И. Моя Вологда. Прогулки по старому городу. — Вологда: "Древности Севера", 2006. — 272 с.
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Фехнер М. В. Вологда. — М.: Госстройиздат, 1958. — 216 с. — (Архитектура городов СССР). — 4 000 экз.
- Мильчик М. И., Ушаков Ю. С. Деревянная архитектура Русского Севера: Страницы истории. — Л.: Стройиздат, 1981.
- Сазонов А. И. Такой город в России один / Художник С. К. Мальцев. — Вологда: ПФ «Полиграфист», 1993. — 96 с. — 47 000 экз. — ISBN 5-86402-009-5.
- Сазонов А. И. Моя Вологда: Прогулки по старому городу. — Вологда: Древности Севера, 2006. — 272 с. — ISBN 5-93061-021-5.
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Евгений Соловьев. Позгалев решил зачистить Вологду. Независимая газета (8 август 2006). Дата обращения: 12 сентябрь 2009.
- Александр Дуднев. Где резной палисад?! (Интервью с А. Сазоновым). Сайт движения «Архнадзор» (21 август 2009). Дата обращения: 12 сентябрь 2009.