II Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, wrzesień 2000

Owczary to wieś łemkowska położona w dolinie potoku Siary, wśród pagórków Magury Małastowskiej. Lokowana była na prawie niemieckim w 1323 r. pod nazwą Rychwałd. W 1417 r. została przeniesiona na prawo wołoskie. Pod koniec XVI w. jej właścicielem był Przecław Pieniążek; ok. 1880 r. znaczna jej część należała do Edwarda Miłkowskiego. Wieś Owczary nosi taką nazwę zaledwie od 1952 r., a zawdzięcza ją głównemu zajęciu jej mieszkańców, jakim była hodowla owiec, z której słynęli już przed wiekami. Cerkiew znajdowała się we wsi już w 1420 r. Obecną, pod wezwaniem Opieki Bogarodzicy wznieśli w 1653 r. miejscowi grekokatolicy jako świątynię parafialną. Drewniana, zbudowana w konstrukcji zrębowej, była tradycyjnie podzielona na trzy wyodrębnione części: prezbiterium, nawę i przedsionek (babiniec). Ten podział został we wnętrzu nieco zatarty, gdy w 1870 r. poszerzono babiniec do szerokości nawy. Na zewnątrz trójdzielność cerkwi podkreślają dwie kopuły namiotowe łamane uskokowo, nakrywające prezbiterium i nawę oraz wieża. Obecne prezbiterium i zakrystię wzniesiono w miejscu poprzedniego w 1701 r., a wieżę wybudowali cieśle Dimitr Dekowekin i Teodor Rusynek w 1783 r. Ściany zewnętrzne cerkwi wykończone są gontem, którym pokryto również dach w trakcie ostatniej konserwacji. We wnętrzu zachowało się wyposażenie z XVII i XVIII w., którego najcenniejszym elementem jest bogato rzeźbiony i złocony ikonostas. Znajdujące się w nim ikony zostały prawdopodobnie wykonane przez dwóch różnych twórców w 1712 i 1756 r. W cerkwi znajdują się także ołtarze boczne, gdyż korzystają z niej wierni obrządku greckokatolickiego i rzymskiego. Ściany, strop i wnętrze pozornych kopuł zostały pokryte polichromią w 1938 r., namalowaną z okazji 950. rocznicy chrztu Rusi. Jest to polichromia ornamentalna. W kopułach namalowano Ducha Świętego pod postacią gołębicy i czterech cherubinów oraz iluzjonistyczny widok otwartego na niebo okulusa z wijącymi się kwiatami. Portal zachodni z nadprożem wyciętym w ośli grzbiet należy do najstarszych części cerkwi. Od 1947 r. cerkiew była użytkowana przez kościół rzymskokatolicki jako filia parafii w Sękowej. W latach 50. zaczęto okazjonalnie odprawiać nabożeństwa greckokatolickie, a od 1988 r. są one sprawowane regularnie. Cerkiew została wyróżniona w 1995 r. nagrodą Europa Nostra za najlepsze utrzymanie zabytkowego obiektu.

---

Church of the Protection of Our Most Holy Lady in Owczary

Owczary is a Lemko village in the valley of the Siary brook, among the rolling hills of Magura Małastowska. Established under German law in 1323, it was given the name of Rychwałd, and began to follow Wallachian law in 1417. Towards the end of the 16th century, the village was owned by Przecław Pieniążek, and around 1880, most of the land belonged to Edward Miłkowski. The village has had its name only since 1952, and owes its to its sheep (Polish: owce). There had been a Uniate church in the village since 1420. The present church, invoking the Protection of Our Most Holy Lady, Mother of Jesus, was built in 1653 as a Uniate parish church. Initially, this wooden church traditionally built of logs was divided into three separate elements: the sanctuary, the nave and the women’s gallery. This division of the interior was lost to a degree, when the width of the women’s gallery was extended to meet that of the nave in 1870. Outside, the tripartite division is emphasised by the two domes in the pavilion broken-form roofs over the sanctuary and the nave, and the tower. Today’s sanctuary and vestry replaced the original ones in 1701, and the tower was constructed by carpenters Dimitri Dekowekin and Teodor Rusynek in 1783. The external walls are covered in wooden shingle, a material used also for covering the roof during the latest restoration In the interior, ornate 17th and 18th century furnishings have been preserved, with a marvellous, richly gilded, chiselled iconostasis. Its icons were most probably written by two different icon-writers in 1712 and 1756. Side altars are also present, as the church has been in use also by Uniate and Roman Catholic congregations. The walls, the ceiling and the interiors of the quasi-domes were covered with ornamental polychromy in 1938, painted in order to commemorate the 950th anniversary of the Conversion of Russia. The domes feature the Holy Spirit depicted as a dove, four cherubs, and an illusionist painting creating an impression of an open sky, replete with garlands of flowers. The western portico with an ogee lintel (locally known as ‘donkey’s back’) and the ornate side altar are among the oldest elements preserved in the church. Since 1947, the building of this Orthodox church has been used by the Roman Catholic Church as a branch of the Parish in Sękowa. In 1950s the first services in the Uniate Rite were held here, only to become regular after 1988. In 1995, the shrine won the Europa Nostra prize for the best-kept historic monument.