Погоряне
| Погоряне | |
|---|---|
| Расселение | Польша, центральные предгорья Бескид |
| Язык | польский (малопольский и мазовецкие диалекты) |
| Религия | католичество, протестантизм |
| Входит в | поляки |
| Этнические группы | восточные погоряне, западные погоряне |
 Медиафайлы на Викискладе | |
Погоряне — крупная польская этнографическая группа, проживающая в центральных предгорьях Бескид (Цежковицких, Ясельских, Дыновских, Буковских и Стшижовских) и западной части Ясельско-Саноцкой долине. Группа была выделена после Второй мировой войны с целью этнографической классификации Францишеком Котулой и Романом Рейнфусом[1]. В более ранних исследованиях для обозначения жителей анклавов использовался термин «глухонемцы». Название группы Pogórzan было введено в 1935 году Адамом Вуйциком, заимствовавшим его из географической номенклатуры[2][3][4].
На западе они граничат с ляхами сондецкими, на юго-востоке с долинянами[5].
В раннем средневековье окрестности Подкарпатья в районе Ценьжковице, Бобова, Грыбува, Горлице, Беча, Ясло, Новы-Жмигрода, Дукля, Рыманува, Заршина, Ячмежа, Бжозува, Дынува, Дубецко, Луча, Кросно составляли польско-русинскую границу. Наверняка здесь уже было открытое земледельческое поселение, хотя и не очень плотное. Регион начал быстро развиваться после присоединения Червонной Руси к тогдашнему Польскому государству в 1341 году.
Этнографически погоряне делятся на:
- восточные погоряне занимали Стшижовские предгорья, Дыновские предгорья и Ясельско-Саноцкие долины.
- западные погоряне проживали в районе Ценжковицких предгорий, Стшижовских предгорий и Ясельских предгорий.
История[править | править код]
Поселенческая ситуация в предгорьях в средние века была крайне сложной. Здесь с незапамятных времен жили этнические поляки и русины. Их перекрывала новая волна русинских и валашских поселений, а также немецкая[6][7].
Эта изначально многонациональная демографическая смесь была полонизирована. В польской литературе девятнадцатого века, посвященной присутствию немецких поселенцев в районе Предгорий, он популяризировал явление Географического словаря Царства Польского[8] . При описании населения Словарь упоминает, например, что "Здесь встречаются семьи: глухонемецкие поселенцы, привезенные в XIV веке из Саксонии и Нидерландов, . . . Мазурцы [как их раньше называли мазовцами], хробатовы и русины[9]. Они были одной из важнейших этнографических групп Галичины, входившей в так назsdftvs[ Подоляков[10] живших рядом с краковяками, мазурцами, гребовяками (лясовяки или боровцы), бельчан, бужан и пр. Первым человеком, предпринявшим попытку описать средневековых саксов Подкарпатья, был Винцентий Поль, который в 1869 г. написал:
Na obszarze Wisłoki uderza nas fakt inny; całą tę okolicę, którą obszar Wisłoki, Ropy, Jasły, Jasełki i średniego Wisłoka zajmuje, osiedli tak zwani Głuchoniemcy od dołów Sanockich począwszy, to jest od okolicy Komborni, Haczowa, Trześniowa aż po Grybowski dział: Gorlice, Szymbark i Ropę od wschodu na zachód, ku północy aż po ziemię Pilźniańską, która jest już ziemią województwa Sandomierskiego. Cała okolica Głuchoniemców jest nowo-siedlinami Sasów; jakoż strój przechowali ten sam co węgierscy i siedmiogrodzcy Sasi. Niektóre okolice są osiadłe przez Szwedów, ale cały ten lud mówi dzisiaj na Głuchoniemcach najczystszą mową polską dijalektu małopolskiego, i lubo z postaci odmienny i aż dotąd Głuchoniemcami zwany, nie zachował ani w mowie ani w obyczajach śladów pierwotnego swego pochodzenia, tylko że rolnictwo stoi tu na wyższym stopniu, a tkactwo jest powołaniem i głównie domowem zajęciem tego roduWincenty Pol, Historyczny obszar Polski: rzecz o dijalektach mowy polskiej
В начале XX века сформировалась польская этнографическая группа восточных погорян.</br> Основой экономики было земледелие, а животноводство играло гораздо меньшую роль. Во многих местах получили широкое развитие ремесла, из которых наиболее важными были ткацкие и сапожные гильдии.
См. также[править | править код]
Примечания[править | править код]
- ↑ Kultura ludowa Beskidu Niskiego i przyległego Pogórza, [w:] Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Nr 14 / [redakcja] Anna Kisielewska; [aut.] Roman Reinfuss [i inni]. Sanok, MBL, 1971
- ↑ Adam Wójcik, Strój Pogórzan, Kraków, 1935.
- ↑ «Adam Wójcik, który w czasach międzywojennych badał stroje ludowe na Podkarpaciu między Białą a Sanem, przyjął „cuwę“ (biała sukmana) jako element wyróżniający grupę etnograficzną nazwaną przez niego „Pogórzanami“, do których zaliczył…», [w:] Brzozów: zarys monograficzny. Jerzy Ferdynand Adamski, Muzeum Regionalne PTTK im. Adama Fastnachta w Brzozowie. 1990. s. 227.
- ↑ Ludność mieszkającą pomiędzy Dolinianami i Łemkami na południu a Rzeszowiakami na północy nazywa Kotula Podgórzanami. Przez innych badaczy tych terenów — Adama Wójcika, Romana Reinfussa, i Jerzego Czajkowskiego (ze względu na zasięg typów budownictwa) — są oni nazywani Pogórzanami. [w:] Etnografia polska, t. XXX. 1986. Ossolineum. s. 32.
- ↑ «Na wschód od Lachów mieszkają Pogórzanie, prowadzący gospodarkę pastersko-rolniczą, posiadający w swojej kulturze materialnej zwłaszcza w budownictwie ślady średniowiecznej kolonizacji niemieckiej (stąd występujące tu czasem określenie „na Głuchoniemcach“), a następnie — aż do granicy — Dolinianie, będący raczej rolnikami.», [w:] Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, t. 46-47, 1992. s. 113.
- ↑ [1] Архивная копия от 13 июля 2009 на Wayback Machine W historiografii niemieckiej (z pierwszej połowy XX wieku) koloniści niemieccy i ich potomkowie na Podkarpaciu (wschodnie i zachodnie dorzecze Wisłoki) to tzw. Walddeutsche (czyli pl. Głuchoniemcy), ludność spolszczona, nie identyfikująca się z Niemczyzną.
- ↑ W Bachórzu, oraz miejscowościach Besko, Białobrzegi, Brzozów (Bresen), Bukowsko, Bonarówka, Domaradz, Dynów, Frysztak, Głowienka, Grybów, Haczów, Harta, Dylągówka, Iskrzynia, Iwonicz, Jaćmierz, Jasło, Jaśliska, Jurowce, Kryg Klimkówka, Kombornia, Korczyna, Krośnie, Królik Polski, Lalin Niemiecki, Lubatówka, Łężany, Matysówka, Michałowce, Miejsce Piastowe, Mrzygłód, Nowotaniec, Niebieszczany, Nowy Żmigród, Odrzykoń, Pielnia, Poraż Prusiek, Rogi, Rożnowice Równe, Rymanów Rytarowce, Sanok, Strachocina, Strzyżów, Suchodół, Szufnarowa, Szymbark Targowiska, Trepcza, Tułkowice Trześniów, Tyrawa (Salzthirau), Tyczyn, Wielopole (Großenfeld), Wrocenka, Wojnarówka, Wiśniowa, Zarszyn Zmennica, Zymbertowa i wielu innych. [w:] Fastnacht, Dąbkowski, Lück; źródła AGZ.
- ↑ Słownik … 1885, t. VI. s. 126.
- ↑ Słownik … 1889, s. 155.
- ↑ SGKP tom II str. 459.
Библиография[править | править код]
- Эрнст Шварц . Фон ден «Walddeutschen» в Галиции. 1960. «Шлезиен» Дж. ВЗ III. стр. 147—156.
- Войцех Блайер . Bemerkungen zum Stand der Forschungen uber die Enklawen der mittelalterlichen deutschen Besiedlung zwischen Wisłoka und San . [in:] Позднее средневековье в польских Карпатах. красный. проф. Ян Ганчарский . Ткацкий станок. 2007.ISBN 978-83-60545-57-7 .