Горецкий, Максим Иванович

Материал из Википедии — свободной энциклопедии
Перейти к навигации Перейти к поиску
Максим Иванович Горецкий
белор. Максім Іванавіч Гарэцкі
Псевдонимы Максім Беларус, М. Б. Беларус и др.
Дата рождения 6 (18) февраля 1893
Место рождения Малая Богатьковка, Могилёвская губерния, Российская империя ныне Мстиславский район Могилёвской области
Дата смерти 10 февраля 1938(1938-02-10) (44 года)
Место смерти
Гражданство (подданство)
Образование
Род деятельности прозаик, литературовед, переводчик, общественный деятель
Язык произведений белорусский
Награды
орден Святого Георгия IV степени
Логотип Викисклада Медиафайлы на Викискладе

Макси́м Ива́нович Горе́цкий (белор. Максім Іванавіч Гарэцкі, 6 (18) февраля 1893, Малая Богатьковка, Могилёвская губерния, Российская империя10 февраля 1938, Вязьма) – белорусский писатель, литературовед, переводчик, фольклорист, деятель белорусского национального движения начала XX века.

Биография[править | править код]

Родился в крестьянской семье 6 (18) февраля 1893 года. В 1913 году окончил Горецкое землемерно—агрономическое училище. В 1913—1914 гг. работал в Вильнюсе чертежником и землемером. С началом Первой мировой войны летом 1914 года пошёл добровольцем в армию; принимал участие в боях, был ранен. После госпиталя был направлен в Павловское военное училище в Петрограде (1916), получил звание прапорщика и отправился на фронт. Вскоре был по болезни отправлен на лечение, а затем и вовсе уволен из армии.

В 1917 году служил в Смоленском совете, сотрудничал с газетой «Известия Смоленского Совета». Работал в редакции газеты «Звезда», с которой в 1919 году переехал сначала в Минск, а затем — в Вильну.

После аннексии Польшей Виленского края преподавал белорусский язык на учительских курсах в белорусской гимназии в Вильне. Также был редактором белорусских газет «Наша думка» («Наша мысль») и «Беларускія ведамасці».

Перед местными выборами 1922 года был арестован. Благодаря проходившим за пределами Польши акциям протеста против массовых арестов белорусских и литовских общественных деятелей был выслан в Литву.

В 1923 году переехал в Минск. В БССР работал преподавателем белорусского языка и литературы в Белорусском государственном университете, Коммунистическом университете в Минске, Минском ветеринарном техникуме, Белорусской сельскохозяйственной академии в Горках (в последней заведовал кафедрой белорусского языка, литературы и истории).

Являлся действительным членом Инбелкульта (Института белорусской культуры) — организации, предшествовавшей АН БССР. В этот период занимался изучением новейшей белорусской литературы.

Репрессии[править | править код]

В 1929 году вместе со многими другими белорусскими литераторами подвергся критике в прессе, а 19 июля 1930 года был арестован по обвинению в причастности к «Союзу освобождения Беларуси» и вскоре был сослан на 5 лет в Киров (Вятку), где работал чертёжником.

С 1935 года работал учителем русского языка и литературы в поселке Песочня Смоленской области (теперь Киров Калужской области).

4 ноября 1937 года был повторно арестован НКВД. Согласно решению «тройки» НКВД расстрелян 10 февраля 1938 года; 15 ноября 1957 года был реабилитирован.

Семья[править | править код]

Жена – Леонила Устиновна Чернявская, детская писательница и переводчик, сын Леонид (погиб на фронте в 1944 году), дочь Галина, которая сохранила архив писателя и написала о нём воспоминания.

Младший брат — геолог, демограф, один из первых академиков Белорусской академии наук Гавриил Горецкий, племянники — геолог, академик НАН Беларуси Радим Гарецкий и Всеслав Гаврилович Горецкий — русский и советский филолог, доктор педагогических наук, профессор, член-корреспондент РАО.

Творчество[править | править код]

Фёдор Чернышевич, Максим Горецкий (стоит) и Левон Гмырак. 1913 г.

Дебют Горецкого как писателя состоялся публикацией рассказа «Лазня» (Баня) в 1913 году в газете «Наша Ніва», в которой в то время печатались многие белорусские писатели и поэты. В 1914 в городе Вильнюс вышел сборник «Рунь», издание оплатила княгиня Мария Магдалена Радзивилл. Впоследствии Горецкий издал несколько сборников рассказов и повестей. Многие произведения Горецкого посвящены пережитой им войне, в том числе и наиболее известные — «Ціхая плынь» (Тихое течение) и «На імперыялістычнай вайне».

В 1920 году Горецкий написал и издал первую историю белорусской литературы. Впоследствии им было написано ещё несколько работ по этой теме. Кроме того, Горецкий составил несколько белорусско-русских и русско-белорусских словарей.

Произведения Горецкого переведены на болгарский, латышский, литовский, немецкий, польский, русский и украинский языки.

Сам Горецкий перевёл на белорусский язык «Слово о полку Игореве», некоторые произведения Максима Горького, произведения Ю. Лебединского «Комиссары» и «Неделя»; А.Фадеева «Разгром».

Также Максим Горецкий работал в отрасли критики, был литературоведом и языковедом. Написал первым «Гісторыю беларускае літаратуры» (Вільня, 1920, 4-е выданьне, Менск, 1926). Автор литературно-критической работы «Маладняк» (1928), «Хрэстаматыі беларускае літаратуры. XI век — 1905 г.» (Вільня, 1922), «Руска-беларускага слоўніка» (з Г.Гарэцкім, Смаленск, 1918, 2-е выданьне, Вільня, 1920), «Беларуска-расійскага слоўнічка» (3-е выданьне, 1925), «Практычнага маскоўска-беларускага слоўніка» (з М.Байковым, 1924, 2-е выданьне, 1926). Выдаў зборнік «Народныя песні з мелодыямі» (запісаныя ад маці, мелодыі запісалі А.Ягораў і М.Аладаў, 1928).

Библиография[править | править код]

Прижизненные издания[править | править код]

М. Горецкий. Драматическая зарисовка "Поминки"
  • «Атрута» — 1913
  • «Роднае Карэнне» — 1914
  • «Рунь» — 1914
  • «Лiтоўскi Хутарок» — 1915
  • «Антон» — 1919
  • «Дзве душы» — 1919
  • «Мутэрка» — 1920
  • «Чырвоныя ружы» — 1923
  • «Жартаўлівы Пісарэвіч» — 1925
  • «Ціхія песні» («Ціхая плынь») — 1926
  • «Досвіткі» — 1926
  • «Не адной веры» — 1928
  • «Гапон і Любачка» — 1929

Романы[править | править код]

  • «Віленскія камунары» (1934—1935)
  • «Камароўская хроніка» (1930—1932—1937; произведение осталось незаконченным)

В переводе на русский язык[править | править код]

  • Горецкий М. И. Избранное : Повести, роман-хроника [Пер. с белорус.] / М. И. Горецкий; [Редкол.: И. А. Брыль и др. Сост., вступ. ст. и коммент. М. И. Мушинского]. — Минск : Мастац. літ., 1988. — 543 с. — (Белорусская проза)
  • Горецкий М. И. Красные розы : Избранное / М. И. Горецкий; Пер. с белорус. Л. Соловей. — Минск : Мастацкая лит., 1976. — 494 с.
  • Горецкий М. И. Виленские коммунисты; Тихое течение : Роман-хроника Повесть / М. И. Горецкий; Перевод с белорус. А. Гатова; [Предисл. М. Лужанина Ил.: В. Е. Валериус]. — Москва : Сов. писатель, 1966. — 281 с.

Память о Горецком[править | править код]

М. Горецкий на почтовой марке Беларуси
Мемориальная доска на здании бывшей Вильнюсской белорусской гимназии
  • М. Горецкому установлена в Вильнюсе мемориальная доска на здании бывшей Вильнюсской белорусской гимназии.

Примечания[править | править код]

Литература[править | править код]

  • Адамовіч, А. «Браму скарбаў сваіх адчыняю…» — Мн., 1980. — 224 с.
  • Бугаёў, Д. Максім Гарэцкі. — Мн.: Беларус. навука, 2003. — 237, с.
  • Бугаёў, Дз. Гарэцкі Максім Іванавіч // Беларуская Савецкая Энцыклапедыя. У 12 т. Т.3. Веды — Графік / Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1971. — С. 374.
  • Вабішчэвіч, Т.І. Максім Гарэцкі ў літаратурнай дыскусіі 1913 г.: да праблемы дыферэнцыяцыі нацыянальнай чытацкай супольнасці / Таццяна Вабішчэвіч // Максім і Гаўрыла Гарэцкія. Жыццё і творчасць (да 115-годдзя з дня нараджэння Максіма Гарэцкага): XVI Гарэцкія чытанні: матэрыялы чытанняў, Мінск, 15 лютага 2008 г. / [рэдкалегія: Р. Гарэцкі (адказны рэдактар) і інш.] ― С. 20―28.
  • Гарэцкі, Р. Г. Браты Гарэцкія / Радзім Гарэцкі; [прадмова Дз. Бугаёва, с. 3―8]. — Мінск: Медысонт, 2008. — 340 c.
  • Дасаева, Т. М. Летапіс жыцця і творчасці Максіма Гарэцкага. — Мн.: Навука і тэхніка, 1993. — 87 с.
  • Кажамякін Г. Максім Гарэцкі і Кузьма Чорны: да праблемы тыпалогіі / Г. Кажамякін // Зборнік Да 100-годдзя Уладзіміра Дубоўкі, Уладзіміра Жылкі, Кузьмы Чорнага: Зборнік навуковых артыкулаў / Пад агульн. рэд. Л. Дз. Сіньковай. — Мінск: БДУ, 2001. — С. 131—134.
  • Каўка А. К. Гарэцкі Максім Іванавіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.: іл. ISBN 5-85700-142-0. С.494—496.
  • Корань (Сінькова), Л. Д. Максім Гарэцкі // Цукровы пеўнік: літ.-крыт. арт. — Мн.: Маст.літ., 1996. — с. 22-65.
  • Лiўшыц У. М. Максім Гарэцкі — жыццё і творчасць. Метадычны матэрыял і парады ў дапамогу прапандыстам кнігі. Магілеў: абласное таварыства аматараў кнігі.1993. — 34 с.
  • Лiўшыц У. М. Літаратурны музей Максіма Гарэцкага. Кароткі даведнік — Орша: адзел культуры Горацкага райвыканкама, 1997. — 69 с. ISBN 985-6120-13-6
  • Лiўшыц У. М. Максім Гарэцкі : сцежкамі жыцця (да 125-годдзя з дня нараджэння) / – Горкі : выдаецтва БДСГА, 2018. – 180 с. : іл. ISBN 978-985-467-785-9.
  • Макаревич, А. Н. В разных стилевых течениях: Проблема жанра и стиля в рассказах 20-х годов М.Горецкого и Т.Гартного. — Екатеринбург: Урал Плюс, 1995. — 176 с.
  • Максімовіч, В. А. Беларускi мадэрнізм: эстэтычная самаідэнтыфікацыя літаратуры пачатку XX стагоддзя / В. А. Максімовіч; [Навук. рэд. А. А. Лойка]. — Мн.: Бел. дзярж. ун-т, 2001. — 226, c.
  • Марціновіч А. Брама, адчыненая ў вечнасць: дзецям пра Максіма Гарэцкага: нарысы. — Мн.: Мастацкая літаратура, 2013. — 206 с. — (Гісторыя ў асобах). — ISBN 978-985-02-1423-2.
  • Мушынскі, А. Падзвіжнік з Малой Багацькаўкі: жыццёвы і творчы шлях Максіма Гарэцкага / Міхась Мушынскі; [навуковы рэдактар А. М. Макарэвіч]; Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, Інстытут мовы і літаратуры імя Я. Коласа і Я. Купалы. — Мінск: Беларуская навука, 2008. — 509, [1] с., [8] л. іл.
  • Пшыркоў, Юліян. Максім Гарэцкі і яго раман «Віленскія камунары» // Гарэцкі Максім. Віленскія камунары. Раман-хроніка. — Мн.: Беларусь, 1965. — 356 с.
  • Сінькова Л. Д. Смехавое як пазнака нацыянальнага ў творах Максіма Гарэцкага / Л. Д. Сінькова // Беларускае літаратуразнаўства: навукова-метадычны зборнік / гал. рэд. Л. Д. Сінькова. — Вып. 6. — Мінск: БДУ, 2008. — С. 47-51.
  • Стральцоў М. Чалавек з Малой Багацькаўкі // Стральцоў, М. Л. Ад маладзіка да поўні: апавяданні, аповесці, эсэ / Міхась Стральцоў; уклад. В. Стральцовай. — Мн.: Маст. літ, 2005. — С. 323—336.
  • Тычына М. Максім Гарэцкі і праблема «другога» ў яго творах / М. Тычына // Роднае слова. — 2003. — № 2. — С. 5-9.
  • Тычына М. На выспе Патмас: Творчасць Максіма Гарэцкага / М. Тычына // Роднае слова. — 1993. — № 2. — С. 15-22.
  • Фіцнер, Т. А. Неабароненасць жанчыны-маці ў патрыярхальным грамадстве (на прыкладзе твораў М. Гарэцкага і І. Мележа, Я. Коласа і К. Чорнага) / Т. А. Фіцнер // Сучасная беларуская літаратура і працэсы славянскага культурна-цывілізацыйнага ўзаемадзеяння: матэрыялы Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі: (Мінск, 28 мая 2008 года) / [рэдкалегія: В. А. Максімовіч (навуковы рэдактар) і інш.] ― С. 481―486. ― Бібліяграфія: 9 назв.
  • Чмарава, М.І. Навуковыя працы В. Ластоўскага і М. Гарэцкага ў ацэнках чэшскай крытыкі 1920-х гадоў / М. І. Чмарава // Сучасная беларуская літаратура і працэсы славянскага культурна-цывілізацыйнага ўзаемадзеяння: матэрыялы Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі: (Мінск, 28 мая 2008 года) / [рэдкалегія: В. А. Максімовіч (навуковы рэдактар) і інш.] ― С. 500―504
  • Чыгрын, І. П. Паміж былым і будучым: Проза М. І. Гарэцкага / І. П. Чыгрын. — 2-е выд., выпр. — Мн.: Бел. навука, 2003. — 166 с. ISBN 985-08-0539-0.
  • Шышко, А. В. Традыцыі М. Гогаля ў беларускай літаратуры: на матэрыяле творчасці Я. Коласа і М. Гарэцкага / Алена Шышко // Славянскія літаратуры ў кантэксце сусветнай: VIII Міжнародная навуковая канферэнцыя, прысвечаная 125-годдзю з дня нараджэння Янкі Купалы і Якуба Коласа, 1―3 лістапада 2007 г., Мінск, БДУ: зборнік навуковых артыкулаў / [пад агульнай рэдакцыяй І. С. Роўды] ― С. 63―66.
  • Гарэцкі Максім // Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік; Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав.рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994.— 653 с.
  • Гарэцкія чытанні: Тэзісы дакладаў і паведамленняў (г. Горкі, 17-19 лютага 1993 г.) / Рэдкал.: У. М. Ліўшыц (адк.рэд.) і інш. — Горкі, 1993. — 148 с.
  • Максім і Гаўрыла Гарэцкія і іх грамадска-культурнае і навукова-творчае асяроддзе: XV Гарэцкія чытанні, Мінск, 7 чэрвеня 2007 г. / [рэдкалегія: Р. Гарэцкі (адказны рэдактар) і інш.]. — Мінск, 2008. — 115 с.
  • Успаміны, артыкулы, дакументы / склад. А. С. Ліс, І.У. Саламевіч. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1984. — 366 с.
  • Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.: іл. ISBN 5-85700-142-0.
  • Vytautas Žeimantas. Baltarusių rašytojas M.Hareckis ir jo senasis Vilnius // Lietuvos aidas, 2009 liepos 3 ir 4 d. (на литовск.)

Диссертации[править | править код]

  • Атрашкевич, В. И. Проблема автобиографизма в белорусской советской художественной прозе 20-х годов: На материале творчества Тишки Гартного,Горецкого,Якуба Коласа: автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук. — Мн., 1979. — 24 с.
  • Голуб, Т. С. Тэксталогія твораў Максіма Гарэцкага: Прынцыпы выд. Поўнага збору твораў: Аўтарэф. дыс. на атрыманне вучон. ступ. канд. філал. навук: 10.01.11 / Голуб Тэрэса Станіславаўна; Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т літ. імя Я.Купалы. — Мн., 2000. — 20 с.
  • Губская В. М. Раман М. Гарэцкага «Віленскія камунары» ў кантэксце беларускай прозы 1920—1930-х гадоў: жанравае наватарства: аўтарэф. дыс. … канд. філал. навук: 10.01.01 / В. М. Губская; БДУ. — Мінск, 2012. — 24 с.
  • Дасаева, Т. Н. Паэтыка лірызму ў беларускай публіцыстыцы і мастацкай прозе: Аўтарэф. дыс. на атрым. вучон. ступ. д-ра філал. навук: 10.01.10 ; 10.01.01 / Дасаева Таццяна Мікалаеўна; Бел. дзярж. ун-т. — Мн., 2002. — 39 с.
  • Кажамякін, Г. В. Ідэйна-мастацкая эвалюцыя творчасці Максіма Гарэцкага: аўтарэферат дысертацыі на атрыманне вучонай ступені кандыдата філалагічных навук: 10.01.01 / Кажамякін Генадзь Вячаслававіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. — Мінск, 2007. — 21 с.
  • Кныш, Л. С. Гутарковая камунікацыя ў мастацкай прозе Максіма Гарэцкага: спосабы стылізацыі: аўтарэферат дысертацыі на атрыманне вучонай ступені кандыдата філалагічных навук: 10.02.01 / Кныш Ларыса Сяргееўна: 29.09.2006. — Мінск, 2006. — 20 с.
  • Коротков, Н. Н. Ранняя проза М. Горецкого: проблема стиля: автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук: 10.01.03 / Коротков Николай Николаевич; Академия наук Белорусской ССР, Институт литературы им. Я. Купалы. — Минск, 1989. — 21 с.
  • Маханьков, Ю. В. Становление белорусской советской прозы и традиции Л. Н. Толстого (Я.Колас,М.Горецкий,К.Чорный): Автореф.дис.на соиск.учен.степ.канд.филол.наук (01.01.02,01.01.01) / АН РБ,Ин-т лит.им. Я.Купалы. — Мн., 1991. — 19 с.
  • Савіцкая, І.І. Лексікаграфічная спадчына М.Гарэцкага: моўна-гістарычны кантэкст, фарміраванне лексікону, нармалізатарская практыка: Аўтарэф. дыс. на атрыманне вучон. ступ. канд. філал. навук: 10.02.01 / Савіцкая Ірына Іванаўна; Беларус. дзярж. ун-т. — Мн., 2002. — 19 с.
  • Сінькова, Л. Д. Беларуская проза ХХ стагоддзя: дынаміка жанравых структур: Аўтарэф. дыс. на атрым. вуч. ступ. д-ра філал. навук: 10.01.01 / Беларус. дзярж. ун-т. — Мн., 1996. — 41 с.
  • Смаль, В. М. Беларуская аповесць для юнацтва 20-х гадоў XX стагоддзя: стылева-жанравая спецыфіка: Аўтарэф. дыс. на атрыманне вучон. ступ. канд. філал. навук: 10.01.01: 27.04.2004 / Смаль Валянцін Мікалаевіч; [Установа адукацыі «Брэсц. дзярж. ун-т ім. А. С. Пушкіна»]. — Брэст, 2004. — 20 с.
  • Тарасова, Т. Н. Проблема «Человек и война» в творчестве Максима Горецкого и Анри Барбюса: Автореф. дис. на соиск. учен. степ. канд. филол. наук: 10.01.03; 10.01.05 / Тарасова Тамара Николаевна; Акад. наук БССР, Ин-т лит. им. Я.Коласа. — Мн., 1986. — 20 с.
  • Уткевич, В.І. Тыпалогія нацыянальнага характару ў творчасці Кнута Гамсуна і Максіма Гарэцкага: аўтарэферат дысертацыі на атрыманне вучонай ступені кандыдата філалагічных навук: 10.01.03 ; 10.01.01: 20.02.2006. — Мінск, 2006. — 21 с.
  • Шышко, А. В. Мастацкае ўвасабленне нацыянальнага характару ў драматургіі Максіма Гарэцкага: аўтарэферат дысертацыі на атрыманне вучонай ступены кандыдата філалагічных навук: 10.01.01 / Шышко Алена Вікенцьеўна. — Мінск, 2009. — 23 с.

Ссылки[править | править код]